Azərbaycan, Bakı, 28 avqust/ Trend , müxbir Ü.Sadıqova/
Livan si?l?rinin dini lideri Seyx Məhəmməd Hüseyn Fədlullahla Trend -un müsahibəsi
- Necə düşünürsünüz, "Hizbullah" şiə təşkilatı və sünni-sələfilər arasında qarşılıqlı anlaşma haqqında sonuncu saziş niyə dondurulub? Nəyə görə tərəflər sonadək getməyə cürət etməyiblər?
- Əvvəllər islam liderləri dəfələrlə şiə və vəhhabilər arasında fikir ayrılıqlarına son qoya bil?c?k dialoqa çağırıblar. Quran mətnlərinin təfsirinin, həmçinin, Sünnənin - Peyğəmbərin fəaliyyət və nitqlərinin t?dqiqi belə fikir ayrılıqlarının yaranmasının əsas səbəbidir. Nümunə kimi şəriətin əsas qanunlarının öyrənilməsində Peyğəmbərin tərəfdarlarının müxtəlif rəylərini nümunə göstərmək olar - məsələn, s?ri?t fitvas? kafirl?ri ittiham etm?k s?lahiyy?tind? deyil. Müsəlmanların ozl?ri aras?nda münasibətə gəldikdə isə, islam qanunlarına görə, vahid din qardaşlarının qanını axıtmaq qadağandır.
Lakin hazırki hadisələr göstərir ki, müsəlmanlar bir-birlərinə əl qaldırırlar. Bu yalnız onu gost?rir ki, bizim aramıza nifrət toxumu səpilib. Müsəlmanların münasibətlərindəki bu xaos və islamda hər bir dini cərəyanın öz ideyalarını irəli sürməsi ABŞ -ın yardımı ilə siyasi güzəştlər alan Qərbmeylli Livan siyasətçilərinin siyasi oyunlarının genişlənməsinə gətirib. Bu insanlar müsəlmanlar arasındakı fikir ayrılığından regionda öz siyasətlərini həyata keçirmək üçün istifadə edirlər. Bununla yanaşı, onların hərəkətləri kifayət qədər konstruktivdir ki, bu da eyni dinə etiqad edənlər və həmvətənlər arasında qətllərə gətirib c?xar?b. Bəzi siyasətçilər dində fanatizm xəttinə tərəfdar dinc cərəyanların siyasi davranışını müəyyən etmək üçün Amerika və onun müttəfiqlərini regiona buraxmağa məcburdurlar.
Bununla əlaqədar, islam liderləri adları çəkilən problemlərin həlli üçün islamın dini qrupları arasında görüş təşkil etməyə çalışıblar. Belə ki, bu, müsəlmanların birləşməsinə səbəb olacaq və fikir ayrılıqlarını aradan qaldırmağa, həmçinin, islam dünyasının əksər daxili siyasi problemlərini həll etməyə yardım edəcək. Şiə və sünnilərin münasibətlərində köhnə problemləri aradan qaldıracaq daha geniş qarşılıqlı anlaşmanın əsası məhz budur. "Hizbullah" və sələfilər arasında qarşılıqlı anlaşma sənədinin əsasında məhz bu prinsip dayanmalıdır. İki dini cərəyanın birləşməsinə yönəlmiş bu yeganə düzgün addım Livanda, həmçinin, digər ərəb ölkələrində dərhal dəstək qazanıb.
Lakin bir faktı istisna etmək lazım deyil ki, Yaxın Şərqin Qərbə faydalı siyasi problemləri məhz müsəlmanların münasibətlərindəki çətinliklər sayəsində möhkəmlənir. Bütün bunlara əlavə olaraq, ərəb ölkələrinin siyasətinin bir sıra əsas prinsipləri dini cərəyanlar ətrafındakı mübahisələrin öyrənilməsidir. Tez-tez bu fikir ayrılıqları yığılıb qalmış tarixi problemlərdən irəli gəlir. Bəzi sünni liderlər güman edirlər ki, şiələrin sünni icmasında iştirakı onların arasında nifrətin aradan qaldırılması üçün zəruridir. Lakin digər dini cərəyanların ardıcılları bu fikri təhlükəli hesab edirlər. Müsəlmanların yaxınlaşmasının əleyhinə çıxış edən və onların Allaha vahid inam altında birləşməsini inkar edənlərin rəylərinə gəldikdə isə, bu, ilk növbədə, siyasi ambisiyalar və Qərblə əlaqələrin nəticəsidir. Əslində, bu ittifaq tiraniya və sionizmə qarşı mübarizənin genişlənməsinə yönəlib. Məhəmməd peyğəmbərin söylədiyi kimi, dinc həyata fikir ayrılığı qatanlar cəhənnəmə düşəcəklər.
- Sünnilər və şiələr arasında münasibətlərdə hansı problemlər mövcuddur və onların birləşməsinə nə mane olur?
- Sünni və şiələrin münasibətlərindəki əsas problemlər uzaq keçmişdə - islamın müxtəlif dini cərəyanlarının - məzhəblərin - bəzi dini məsələlərdə vahid rəyə gələ bilmədikləri vaxtlardan qalıb. Əsasən, bu məzhəblərin siyasi, mədəni və iqtisadi maraqları nəzərdən keçirilir. Bu gün islam dialoqunun ən zəif yerlərindən biri müsəlmanların həyat t?rzidir. Allah Quranda müsəlmanlara buyurub: "Əgər siz parçalanmısınızsa, Allah və Peyğəmbərə müraciət edin". Bu müsəlmanların şəriəti - müsəlman hüququnu, həmçinin Quranın müqəddəs ayələrinin mahiyyətini anlamaları üçün deyilib. Amerikanın başçılığı ilə tiranlar, həmçinin, onların siyasətinə tabe olan yəhudilər müsəlmanların savadsızlığından istifadə edirlər. Buna görə də, islam təbliğatına qayıdış və islam icmasının bunun dəyərini artırması böyük rol alır və bu, bizim ölkəmizi tiranların işğalı, parçalanma, onun sərvətlərinin qarəti, ən başlıcası isə - əhali arasında nifrətdən müdafiə edəcək.
- Belə fikir mövcuddur ki, islam və demokratiya -bir araya sığmayan iki prinsipdir. Necə hesab edirsiniz, "demokratiya" anlayışının islama aid edilməsi üçün nə etmək lazımdır?
- "Demokratiya" və "islam" bəzi mədəni aspektlərlə fərqlənirlər. Lakin siyasi baxımdan, islam və demokratiya arasında müəyyən əlaqə var. Demokratiya və islam arasında mədəni fərqlərə gəldikdə isə, demokratiyanın gətirdiyi başlıca fikri şəriət qadağan edir. Digər tərəfdən, Quranın müqəddəs mətnlərində olduğu kimi, şəriətdə də ümumi müsəlman mədəniyyəti məsələsindən danışılır. Bütün müsəlmanlar məhz bu qaydalara əməl edərək şəriəti həyatlarının əsas qanunlarına çevirməlidirlər. Quranda bu barədə belə deyilir: "Allah və peyğəmbər yerdə qaydalar müəyyən etdilər. Dindarlar bu qaydalara riayət etməli və başqa qaydalara tabe olmamalıdırlar". Bundan əlavə, Allah Quranda buyurur ki, çoxluq heç də daim hüquq və qanunu təmsil etmir, azlıq isə, heç də həmişə yalan danışmır. Lakin bu məsələni müqəddəs kitab və islam qanunları səviyyəsində öyrənmək lazımdır.
- Qərb ekspertləri hesab edirlər ki, Qərb ölkələri ilə qarşılıqlı anlaşmada maneələri aradan qaldırmaq üçün müsəlman dünyasına islahatlar lazımdır. Sizin fikrinizcə, bu gün müsəlman dünyasına islahatlar lazımdırmı və əgər lazımdırsa, bu islahatlar necə və hansı istiqamətdə olmalıdır?
- Biz güman edirik ki, islam dünyasındakı problemlər, həmçinin, idarəetmə problemləri məhz Qərbin tiranlarına tabe olan və onların siyasi maraqlarının ardınca gedən insanlar tərəfindən yaradılır. Bütün bunlara əlavə olaraq, korrupsiya sosial və iqtisadi həyatda hakimlik edərkən, Qərb islam dəyərlərini və şəriəti inkar edir. Qərbin islama qarşı yönəlmiş belə bəyanatları müsəlmanları onların əxlaqi və mənəvi dəyərlərindən uzaqlaşdırır və bu, insanlar arasında müxtəlif irqçi fikirlər oyadır. İslam dünyasının həyatın bütün sahələrində islahatlara ehtiyacı var. Lakin bu islahatlar Qərb prinsipləri yox, islam dəyərlərinə əsasən aparılmalıdır.
- İslam müxtəlif dinlər arasında dialoqu inkar etmir. Siz necə hesab edirsiniz, nəyə görə ərəb ölkələri və İsrail arasında danışıqlar məsələsi dini səviyyədə müzakirə olunmur?
- İslam mədəni səviyyədə müxtəlif dinlər arasında dialoqu qəbul edən dindir. Siyasi səviyyədə bu, xalqlar və dövlətlər, partiyalar və onların tərəfdarları arasında siyasi seçkilər deməkdir. Yəhudilərlə dialoq müsəlmanlar üçün problem deyil. İslam yəhudilərlə də, xristianlarla da, induslar və buddistlərlə də və hətta dünyəvi dövlətlərlə də dialoqu dəstəkləyir. Lakin ərəb dünyasının İsraillə münasibətləri dini deyil, siyasi problemdir. Belə ki, məhz yəhudilər fələstinlilərin ərazilərini işğal edib və fələstinlilərin qanunsuz olaraq yəhudi torpaqlarında yaşadıqlarını iddia edərək, onları doğma torpaqlarından qovublar.
Onlar idda edirlər ki, İsrail yəhudi dövlətidir. Bu isə o deməkdir ki, nə müsəlmanlar, nə də yəhudiləri qəbul edən xristinaların bu ərazidə yaşamaq hüququ yoxdur. Yəhudilər ABŞ -ın tam dəstəyi ilə birbaşa və ya dolay?s? il? işğalı davam etdirdikc?, dinc vətəndaşları, qadınları və uşaqları qətlə yetirdikc?, fələstin xalqını su, qida, dərman və elektrik enerjisindən məhrum etdirdikc?, həmçinin, yaşayış məntəqələrində hasarlar tikdikc? ərəb ölkələrinin yəhudilərə münasibəti dəyişməyəcək.
Buna görə də ərəb və israillilər arasındakı problem müsəlman və yəhudilər arasında dialoqun olmamas?ndan ir?li g?lmir. Lakin çox təəssüf ki, beynəlxalq ictimaiyyət israilliləri dəstəkləyir və bu problemdə fələstinliləri, livanlıları və suriyalıları ittiham edir.
Biz Azərbaycan xalqından soruşuruq: sizin ərazilərinizi işğal edən və doğma torpaqlarınızdan qovan dövlətə qarşı mövqeyiniz necədir? Siz onlarla dostluq edəcək, ya onlara müqavimət göstərəcəksiniz? Müsəlmanların yəhudilərə münasibəti islam humanizmi baxımından nəzərdən keçirilir və o, ümumilikdə yəhudi xalqına deyil, işğalçı xalqa qarşı yönəlib.
Biz fələstin xalqının öz tarixi hüquqlarını bərpa edə bilməsinə can atırıq. Bununla da Amerika tərəfindən insanların kütləvi şəkildə məhvinə son qoyulacaq.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan [email protected]