Bakı. İlhamə İsabalayeva - Trend:
Zeytun milçəyi son mövsümdə Azərbaycanın zeytun plantasiyalarına çox ciddi ziyan vurub. Məhz bu səbəbdən Azərbaycanda bəzi plantasiyalarda məhsulun 80-100 %-i yararsız hala düşüb.
Bunu Trend-ə “Ekostil-Azərbaycan” Təbiəti Mühafizə İctimai Birliyinin sədri fizika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Elman Yusifov deyib.
Zeytunun dünya ölkələrinin iqtisadiyyatında önəmli yer tutduğunu, təkcə Avropada 5 milyon ha zeytun sahələrinin mövcud olduğunu xatırladan E.Yusifov qeyd edib ki, Azərbaycanda zeytun bitkisinin (Olea europea) zərərvericilərinin tədqiqatlarına keçən əsrin əvvəllərindən başlanılıb. Azərbaycan entomoloqları tərəfindən keçən əsrin sonlarında aparılmış tədqiqatlar nəticəsində respublika ərazisində əkilmiş mədəni zeytun bitkilərində 15 fəsiləyə aid 38 növ ziyanverici təyin edilmişdir ki, bu növlərdən 19-u Homoptera, 12-si isə Coleoptera dəstələrinə aiddir:
"O dövrdə zeytun təsərrüfatlarına ən çox ziyan vuran həşəratlar bənövşəyi çanaqlı yastıca (Parlatoria oleae) və zeytun qurdu (Pollinia pollini) olduğu halda, bu gün həmin zərərverici zeytun milçəyidir (Bactrocera olea). Bu gün dünya zeytun təsərrüfatında zeytunun ən çox yayılmış ziyanvericiləri bakteriya mənşəli “zeytun cüzamı” (Xylella fastidiosa), zeytun yalançı çanaqlı yastıcası (Saissetia oleae), zeytun fır gənəsi (Eriophyes oleae), bənövşəyi çanaqlı yastıca (Parlatoria oleae), zeytun korçası (Phytocoris oleae), zeytun güvəsi (Prays oleae), zeytun qurdu (Pollinia pollini), zeytun yarpaq birəsi (Euphyllura phillyreae) və zeytun milçəyidır (Bactrocera olea)".
E.Yusifov əlavə edib ki, zeytun milçəyi 2014-cü ildən etibarən Avropa və Ön Asiyanın zeytun təsərrüfatlarına kütləvi ziyan vuraraq məhsulun 15-70%-ə qədər itkisinə səbəb olub. Bu səbəbdən təkcə İtaliyada 2014-cü ildə zeytun yağının istehsalı əvvəlki ilə nisbətən 70% azalıb.
Bu ziyanvericinin zeytunun meyvələrini zədələdiyini və onları yararsız hala saldığını deyən alim qeyd edib ki, sürfələrin təsiri yağın miqdarının azalmasına, onun turşuluğunun artaraq keyfiyyətinə mənfi təsir edir. Sürfələr zeytun çəyirdəyi ətrafında kanallar açaraq şürüməyə, süfrəlik zeytunun korlanmasına səbəb olur. Vurulmuş zərər normal illərdə 15-30%, əlverişsiz illərdə 100%-ə çatır.
E.Yusifov bildirib ki, yuxarıda qeyd edilən faktlar ölkəmizdə bitki mühafizəsi məsələsini kəskin aktuallaşdırır, onun aqrotexniki, bioloji, kimyəvi, biotexnoloji aspektlərinin işlənib hazırlanması, fermer təsərrüfatlarında yayılmasını tələb edir.
Onun sözlərinə görə, ən son məlumatlar əsasında Azərbaycanda zeytun bitkisinin xəstəlikləri, onların törədiciləri, bu canlıların entomofaunası, bioekoloji və fenoloji xüsusiyyətləri, onlara qarşı mübarizə tədbirləri, zeytun bitkisinin aqrotexniki xüsusiyyətləri haqqında “Fermerin əl kitabçası”nı hazırlamaq, xüsusi kurslar hazırlayaraq fermerlər arasında maarifləndirici kurslar keçirmək, zeytun təsərrüfatı ilə məşğul olan fermerlər üçün xüsusi ixtisaslaşdırılmış veb-sayt yaratmaq olar:
"Hazırda feromon-tutucu tələlər ziyanvericilərə qarşı ən effektiv və ekoloji mübarizə üsulu hesab edilir. Bu məqsədlə beynəlxalq təşkilatlar və aidiyyatı qurumlarla birlikdə feromon sintezi metodikasının işlənib hazırlanması və kütləvi istehsalı məsələsinin araşdırılması mümkündür. Müsbət nəticə əldə edilərsə, bu işləri digər bitkilər üzərində də (nar, fındıq, parnik şəraitində yetişdirilən pomidor, xiyar və s.) həyata keçirmək olar".