Azərbaycan, Bakı, 07 may / Trend , müxbir A.Qasımova, R.Hafizoğlu/ Türkiyənin Tehran - Vaşinqton münasibətlərində vasitəçi qismində çıxış etmək imkanı olsa da, İran və ABŞ-ın bu imkandan faydalanacağına ümidləri azdır.
"Türkiyənin İran-ABŞ arasında vasitəçilik missiyasının qəbul edəcəyi də o qədər inandırıcı deyil. Çünki Ankara Tehrana təziyq göstərmək imkanında deyil" - deyə çexiyalı ekspert Roman Joş ( Roman Joch) bildirib.
ABŞ-ın Demokrat Partiyasının prezdentliyə namizədi senator Barak Obama NBC televiziyasına verdiyi müsahibəsində bildirib ki, İranın nüvə proqramı ilə əlaqədar region dövlətləri, xüsusilə də Türkiyə ilə danışıqlar aparılması zəruridir. Bu haqda Türkiyənin "Dünyabülteni" agentliyi mayın 6-da məlumat yayıb.
Çex Respublikasının Vətəndaş İnstitutunun eksperti Roman Joş Obamanın söylədiklərində ciddi məntiq görmür.
"İlk növəbdə, İran Türkiyənin vasitəçiliyini qəbul etməlidir və belə bir hal olarsa, Tehran özü ABŞ-a rəsmi müraciət edəcək"- deyə Joş çərşənbə günü Praqadan elektron poçtla Trend -a bildirib.
"2003-cü ildə ABŞ-ın İraqa hücümu zamanı Türkiyə öz hava və quru sərhədlərindən istifadəyə icazə verməmişdi, buna görə də Ağ Evin vasitəçilik məsələsində Ankaraya etibar edəcəyi inandırıcı deyil"-deyə o, qeyd edib.
Joşun fikrincə, İranla ABŞ arasında vasitəçiyə ehtiyac yoxdur və Barak Hüseyn Obamanın belə bir bəyanatla çıxış etməsi seçkiqabağı kampaniyanın bir hissəsidir.
Türkiyəli ekspert Özcan Tikit isə, əksinə, hesab edir ki, ölkəsi ABŞ-ın müttəfiqi olsa da, Türkiyənin İranla sıx əməkdşlıq etməsi Vaşinqtonun regionda Ankaranın vasitəçiliyinə ümidlərini çoxaldır.
"Bu vaxta qədər Türkiyə Ağ evin qarşılaşdığı bir çox prorblemlərdə vasitəçi qismində çıxış edib və bunun real nəticələri olub" - deyə Tikit çərşənbə günü İstanbuldan elektron poçtla Trend -a bildirib.
Ekspert hesab edir ki, Ankaranın İraq müharibəsi zamanı ABŞ - a hava və quru sərhədlərindən istifadə etməyə imkan verməməsi Türkiyənin islam ölkələri arasında nüfuzunu möhkəmləndirib.
Onun fikrincə, ABŞ, 1970 -ci illərin sonundan etibarən əbədi düşməninə çevrilmiş İranla əlaqələrini ən azından, təhlükəsiz bir həddə çatdırmaq istəyir: "İranla əlaqələrin sabitləşməməsi İraqda əldə edilmiş bir çox strateji hədəfləri və "nailiyyətləri" təhlükə altına ala bilər" - deyə Tikit qeyd edib.
"ABŞ-İran dialoqunda vasitəçi kimi Türkiyənin təklif olunması təsadüfi deyil. Türkiyə regionda İranla sıx əməkdaşlıq edən və əhalisinin çox hissəsi dini məzhəbinə görə sünnilər olan ölkədir. Regionun digər sünni dövlətləri İranla əməkdaşlıq etsələr də, İranın bu ölkələrin şiə əhalisinə təsir göstərə biləcəyindən ehtiyatlanırlar" - deyə ekspert qeyd edib.
Tikitə görə, İranın ABŞ-la dialoq məsələsində regionun digər sünni dövlətləri ilə əməkdaşlıq edəcəyi o qədər də inandırıcı deyil.
"Türkiyə də, öz növbəsində, ABŞ-İran dialoqunda maraqlıdır. Çünki 2003-cü il İraq müharibəsindən sonra, növbəti münaqişə nəticəsində qonşu ölkədə aclıq və səfalətin hökm sürməsi Türkiyəyə çox problemlər yarada bilər"- deyə o, vurğulayıb.
Politoloq hesab edir ki, rəsmi Ankara Tehran və Vaşinqton arasında danışıqların baş tutması üçün əlindən gələni edəcək, lakin danışıqların səmərəli olub-olmaması ABŞ və İrandan asılı olacaq.
Material hazırlandığı zaman Türkiyə və İranın Xarici İşlər Nazirlikləri ilə əlaqə saxlasaq da, hər iki tərəfdə məsələ ilə bağlı şərh verməkdən imtina edilib.
Türkiyə 2003-cü ildən etibərən ,Fələstin Administrasiyasının prezidenti Mahmud Abbas və İsrail prezidenti Şimon Peres arasında gedən danışıqlarda, 2007-ci ildə Pakistan-Əfqanıstan arasında mövcud sərhəd probleminin həllində, bu ildən isə, Suriya ilə İsrail arasında Colan yüksəkliklərinin qaytarılması ilə bağlı danışıqlarda vasitəçi qismində iştirak edib.
Məqalənin müəllifi ilə [email protected] ünvanı ilə əlaqə saxlaya bilərsiniz.