Azərbaycan, Bakı, 16 aprel / Trend müxbirlər D. İbrahimova, E.Tariverdiyeva /
Rusiyanın raket-zenit komplekslərini İrana satmaqda imtina etməsi Moskvanın şəxsi maraqlarından və İsraillə əlaqələrinin artmasından irəli gəlir.
"Son zamanlar Rusiyanın İsraillə əlaqələri xeyli yaxşılaşıb və hazırda çoxlu sayda pilotsuz təyyarələrin alınması barədə danışıqlar gedir", - aparıcı rusiyalı hərbi mütəxəssis Pavel Felqenhauer deyib. Rusiya C-300 zenit-raket sistemlərinin İrana təchizatı ilə bağlı müqavilənin həyata keçirilməsinə başlamayıb. "Heç nə baş vermir. Təchizat yoxdur", - Federal Xidmətin hərbi-texniki əməkdaşlıq üzrə direktorunun birinci müavini Aleksandr Fomin "İnterfaks"a Rio-de-Janeyroda deyib. Fomin Braziliyada keçirilən silah sərgisində Rusiya nümayəndələrinə başçılıq edir.
Bundan əlavə, məlumatlı mənbə Moskvada "İnterfaks"a bildirib ki, müqaviləyə əsasən, Rusiyanın C-300 zenit-raket qurğularının İrana verilməsi məlum olmayan vaxtadək uzadıla bilər. "Belə ehtimal istisna deyil. Müqavilə kommersiya sərhədlərini açdığından məsələ ilə bağlı qərar siyasi səviyyədə qəbul edilməlidir", - mənbə deyib.
Mənbə bildirib ki, İranla 2005-ci ildə imzalanmış müvafiq razılaşma hələ də həyata keçirilməyib. "Razılaşmanın gələcək taleyi beynəlxalq arenada baş verənlərdən və rəhbərliyin qərarından asılıdır", - məlumatı verən mənbə deyib.
Müqaviləyə əsasən, Moskva Tehranı RF Müdafiə Nazirliyinin istifadəsində olan C-300PMU1 zenit-raket sistemi ilə təmin etməlidir. Bununla belə, Rusiya tərəfi silahın müdafiə xarakterli olduğunu və mühüm obyektlərin hava hücumundan qorunması məqsədi ilə istifadə edildiyini iddia edirdi. Əvvəllər Rusiya İranı Top-M1 zenit-raket sistemləri ilə təmin edib. ABŞ və İsrail dəfələrlə Rusiyanın İrana C-300 sistemini verəcəyindən narahat olduqlarını bildiriblər.
Müşahidəçilər qeyd edirlər ki, Rusiyanın İranla razılaşmadan imtina etməsi İsraillə əlaqələrinin bərpa olunması və ABŞ-la əlaqələrinin yaxşılaşdırılması marağından irəli gəlir.
Rusiya Müafiə Nazirliyi İsraildən hansı pilotsuz təyyarələrin alacağını dəqiqləşdirib. "Kommersant" qəzetinin yazdığına görə, bunlar üç yaxın və orta mənzilli Israel Aerospace Industries (IAI) şirkətinin istehsalı olan təyyarələrdir.
Qəzetin verdiyi məlumata əsasən, ilkin razılaşma 50 milyon dollar həcmindədir. Rusiya müdafiə sənayesi kompleksindəki mənbənin verdiyi məlumata əsasən, məbləğin təqribən 50 faizi İsrail tərəfinə ödənilib. İsrail istehsalı olan pilotsuz uçan aparatları əldə etmək istəyini ilk dəfə 2008-ci ildə Rusiya SQ Baş qərargahının rəisi, ordu generalı Nikolay Makarov bildirib.
"Rusiyanın İsraillə ciddi əlaqələri var - birgə layihələr və müasir silahların alışı ilə bağlı", - Felqenhauer Trend -a Moskvadan bildirib.
Rusiya tərəfindən bu tipli bəyanatlar İsrail tərəfi ilə yaxşı münasibətlərdən qaynaqlanır. Rusiya və Qafqaz üzrə iranlı ekspert Həsən Behiştipurun fikrincə, bu cür münasibət bildirməklə Fomin Təl-Əvivə olan xoş niyyətini sərgiləmək istəyib. Ekspertə görə, Rusiya İranın silahlandırılması məsələsindən İsrail, Amerika və İranla münasibətlərdə alver predmeti kimi istifadə edir.
Hərbi ekspert Yan Entoninin fikrincə, Rusiya hökumətinin ABŞ-ın yeni Administrasiyası ilə münasibətləri öyrəndiyi halda İrana iri həcmdə silah satması məqsədəuyğun deyil.
"Bir neçə vacib məsələlər üzrə Rusiya ABŞ-la diskussiya aparır və bu məqamda Moskva Tehranı raket kompleksləri ilə təmin edərsə çətinliklər yarana bilər", - Stokholm Sülh Uiversitetinin əməkdaşı Entoni elektron poçtla Trend -a bildirib.
Onun sözlərinə əsasən, qüvvəyə minməməsinə baxmayaraq, ABŞ-la Avropadakı müttəfiqləri arasında raket əleyhinə müdafiə proramı imzalanıb və proqramı ləğv etmək ABŞ üçün çox çətin olacaq.
"Hazırda bizim İrana silah verməkdən imtina etməyimiz Vaşinqtona işarə olsa da, bu daha çox İsraillə ciddi əlaqələrimizin olmasından irəli gəlir", - Felqenhauer deyib.
"İranla iş görmək mürəkkəbdir. Tehran hər zaman alver edir və bir vaxtlar baxılan müttəfiqlik əlaqələri ilə bağlı məsələ də istənilən nəticəni vermədi. Bu səbəbdən Rusiya sadəcə olaraq İrana C-300 satmaq istəmir", - Felqenhauer qeyd edib.
Ekspertlərin fikrincə, hazırda İrana RƏM sistemlərinin təchizatı Rusiya maraqlarından kənar olduğundan Moskvanın razılaşmanı yerinə yetirəcəyi inandırıcı deyil.
"Hər bir dövlət digəri ilə münasibətləri şəxsi maraqları üzərində qurur və Rusiyanın söz verdiyi, lakin sonradan RƏM sistemlərini verməkdən imtina etməsi onun şəxsi maraqlarına xidmət edir", - Rusiya və Qafqaz üzrə iranlı ekspert Bəhram Əmirəhmədiyan telefon bağlantısı zamanı Trend -a deyib. Onun fikrincə, Avropada RƏM sistemlərinin quraşdırılması hələ dayandırılıb və ABŞ-la dost münasibətlər Rusiyanın marağındadır.
"İran hər şeyi başa düşdüyündən bu, Rusiya ilə münasibətlərə təsir etməyəcək", - Əmirəhmədiyan bildirib.
ABŞ 2010-cu ilə kimi İrandan gözlənilən raket təhlükəsi səbəbindən Çexiyada radar və Polşada on raket sistemi quraşdırmaq niyyətindədir. Rusiya isə belə olduqda, öz təhlükəsizliyinin zərbə altında olduğundan ehtiyatlanır. Barak Obama hakimiyyətə gəldikdən sonra daha çox raket sistemlərinin quraşdırılmasından söhbət gedir.
Amerikalı ekspert Ted Karpenterin sözlərinə əsasən, Kreml ABŞ-la münasibətləri yaxşılaşdırmağa üstünlük verdiyi halda Rusiya İrana C-300 satmaqdan vaz keçəcək. Hətta qərar İran rəhbərliyini qıcıqlandırsa belə.
"Rusiya qərara gəlsə ki, ABŞ-ın Moskva ilə münasibətləri sahmana salmaq istəyi qeyri-ciddidir, o zaman Kreml İranla münasibətlərin istiləşdirmək yollarını axtaracaq", - Karpenter telefonla Trend -a bildirib.
Onun sözlərinə görə, İran danışıqlarda əlverişsiz mövqedədir. "Rusiya raket sistemlərinin satışını ləğv etsə, İranın təhlükəsizlik baxımından Moskvadan asılı vəziyyətdə olduğunu nəzərə alsaq, İslam Respublikası liderləri buna mane ola bilməzlər", - Karpenter qeyd edib.
İran eksperti Əmirəhmədiyanın fikrincə, bütün bunlar İran-Rusiya münasibətlərinə təsir etməyəcək. "Hətta Rusiya İrana C-300 sistemini verməkdən vaz keçsə də iki ölkə münasibətləri dəyişməz olaraq qalacaq. Çünki Rusiya xarici siyasətini şəxsi maraqları çərçivəsində təyin edir", - Əmirəhmədiyan Trend -a telefonla deyib.
"İran və Rusiya regionun güclü dövlətləridirlər, regional və beynəlxalq səviyyəli bir sıra layihələrdə vahid mövqedən çıxış edirlər. İran C-300 əldə etməsə də özünü müdafiə etməyə qadirdir. İranın hərbi sənayesi və ordusu güclüdür", - Əmirəhmədiyan vurğulayıb.
İranlı ekspert əlavə edib ki, İran qonşu ölkələrlə qarşılıqlı hörmət çərçivəsində əlaqələr qurmaq istəyir və heç bir dövlətə hücum etmək fikrində deyil.
Materialın hazırlanmasında T.Cəfərov, Y.Ostapenko və V.Javoronkova iştirak ediblər.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]