Azərbaycan, Bakı, 28 aprel / Trend , müxbir D.Xatınoğlu /
Trend -un Fars redaksiyasının qeyri-hökumət təşkilatı olan Amerika-İran Şurasının rəhbəri Huşəng Əmir Əhmədi ilə eksklüziv müsahibəsi
- Amerika-İran Şurası neçə ildir ki, ABŞ-İran münasibətlərinin yaxşılaşmasına çalışır. 2008-ci ildə ABŞ bu şuranın Tehranda ofis açmasına razılıq verdikdən sonra, İrana müraciətiniz hansı mərhələdədir?
- Yay mövsümündə İrana səfərimdə Amerika-İran Şurasının Tehranda ofisinin açılması ilə bağlı Xarici İşlər Nazirliyinə müraciət etdim, həmçinin Daxili İşlər Nazirliyinə də müraciət edib təkliflə bağlı prosesə başladıq, lakin hələ də rəsmi bir cabav ala bilməmişik. Bunu nəzərə alsaq ki, ABŞ Dövlət Katibliyindən Şuranın Tehrandakı ofisinin açılmasına razılıq almaq üçün altı ay çalışmışdıq və bu şura iki ölkə arasında şübhələr, mübahisələr və bədbinliyi aradan qaldırmaq üçün böyük bir potensiala malik idi. İran tərəfi isə bu fürsətdən istifadə etmədi, bu rəsmi Tehranın öz ziyanına olacaq.
ABŞ bizim şuranı İrana tətbiq etdiyi sanksiyalardan istisna etdi, bu digər sanksiyaların və təzyiqlərin aradan qaldırılmasına da başlanğıc ola bilərdi. Lakin İranda bəzi qərəzli və bədbin şəxslər bu addımı səhv təfsir edərək şuranın əleyhinə çıxdılar. Amerika-İran Şurasının əsas hədəfi ABŞ və İran arasında müsbət münasibətlərin yaradılmasıdır. Təəssüf ki, İran son illərdə passiv bir mövqe tutub, Amerikanın siyasəti isə çox aktivdir. Şura İranın istəklərini, sözünü, tələbini çatdımaq üçün böyük addımlar ata bilərdi.
- İran hakimiyyəti hələlik şuranın Tehranda açılmasına rəsmən yox deməyib, siz müsbət nəticə ala biləcəyinizə nə dərəcədə ümid edirsiniz?
- Belə düşünürəm ki, şuranın Tehranda ofisinin açılması, həm xalqın, həm də hakimiyyətin xeyrinədir. Yox cavabı məni təəccübləndirəcək. Amma bunu da qeyd edim ki, İranda bəzi şəxslər və cinahlar şuranın Tehranda ofisinin açılmasına əleyhinədirlər. Əslində, onlar siyasi və iqtisadi mənafelərinə görə, İran-ABŞ münasibətlərinin yaxşılaşmasını istəmirlər. Onlara hər şeydən çox böhran lazımdır. Bunu da qeyd edim ki, İran hakimiyyətində bir sıra şəxslər və cinahlar da vardır ki, ABŞ-la münasibətlərin yaxşılaşmasını istəyirlər.
- Bəzən İran rəsmilərinin bəyanatında da mövqelərin tez-tez dəyişilməsi müşahidə olunur. Məsələn, həmin İran-ABŞ arasında müzakirələrin yaxşılaşması üçün rəsmi Tehran ziddiyyətli bəyanatlar verir. Sizcə səbəb nədir?
- Rəsmi Tehran ABŞ-la müharibədən çəkinir, lakin bəzi qüvvələr münasibətlərin yaxşılaşmasını da istəmirlər. İran qorxur ki, ABŞ-la münasibətlərin yaxşılaşması, İranda məxməri inqilabın yaranması ilə nəticələnəcək. Düşünürəm ki, İran rəsmilərinin bu fikri səhvdir. Bir faktı da nəzərə almaq lazımdır. İran inqilabı yaranandan indiyədək Amerkaya qarşı fikirlər davam edir, bu fikir artıq İran inqilabının bir göstəricisi kimi öz yerini tutub və bu fikirdən əl çəkmək, mövqeyin, baxışın dəyişilməsinə İran hələ də hazır deyil. Həqiqətən də, inqilabçılıq faktı İranın siyasətinə kölgə salıb.
- İranda iyunun 12-də keçiriləcək prezident seçkiləri Tehran-Vaşinqton arasında münasibətlərə təsir göstərəcəkmi?
- Fikrimcə, təsir göstərməyəcək. Buna görə ki, hazırda namizədliyini irəli sürmüş islahatçı nümayəndələr (Mehdi Kərrubi və Mir Hüseyn Musəvi) strateji dəyişikliyə meyilli deyillər, hakim partiya da tutduğu mövqeyi davam etdirir. Namizədlərin platformasında ABŞ-la bağlı fikirlərdə dəyişiklik və fərqlənmə müşahidə etmirəm. Onu da əlavə edim ki, İran və ABŞ arasında müzakirələrə İranın ali dini rəhbəri icazə verməlidir. Hər halda, prezidentin rolu da danılmazdır. Prezident müzakirələri konstruktiv şəkildə apara bilər, əksinə də ola bilər. Lakin təəssüf ki, İranda namizədlərin ABŞ-a baxışları fərqlənmir.
- Hazırda ABŞ Konqresində İrana benzinin idxalına embarqo qoyulması müzakirə olunur. Siz ABŞ-ın İrana qarşı mövqeyində hansısa dəyişiklik müşahidə edirsizmi?
- Barak Obama həqiqətən də konstruktiv mövqe tutub, lakin ABŞ-da hakimiyyət tamamilə bir şəxsin əlində deyil. ABŞ-da İranla sülh istəyənlərin sayı, İranla müharibə, təzyiq və sanksiya dili ilə danışmaq istəyənlərdən azdır. ABŞ-da Ərəb, İsrail və digər lobbilər var ki, İranla sülh istəmirlər. İranda əsas səhv budur ki, ABŞ-dakı reallıqları dərk edə bilmirlər. Nə İran, nə də ABŞ rəsmiləri bir-birini dinləmirlər. 30 illik kəsilmiş münasibətlər iki ölkəni bir-birinə tamamilə yadlaşdırıb. Bu problem hər iki ölkəyə aiddir.
-Amma iki ölkə həmişə bir-birini ittiham edir, bu yanaşma ilə münasibətlərin normallaşması mümkündürmü?
- Digər tərəfdən, iki ölkənin bir-birinə yanaşması da problemdir. Terrorizm, nüvə silahı və digər problemlər beynəlxalq problemdir, iki ölkənin problemi deyil, lakin İran ABŞ-a bu problemlərin amili kimi baxır, yaxud ABŞ İranı bu problemlərin yaranmasında ittiham edir. Onlar bir-birini ittiham etməkdənsə, problemin həllinə çalışmalıdırlar. Məsələn, İsrail-Ərəb münaqişəsinin İrana dəxli yoxdur, yaxud Hizbullah, HƏMAS kimi təşkilatlara iki ölkənin münasibəti tamailə fərqlidir. İran-ABŞ arasındakı müzakirələr beynəlxalq problemlərin deyil, öz aralarında olan problemlərin həllinə yönəlməlidir. İki ölkə bir-birinə etimad etmir. Bu yanaşma ilə problemlərin həllinə ümid etmək olmaz.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]