Trend -un Yaxın Şərq Redaksiyasının rəhbəri R.Hafizoğlu
Ermənistanda keçirilən prezident seçkilərində Serj Sarksyanın qalib gəlməsindən sonra Türkiyə Ermənistan münasibətlərində olan soyuqluq nisbətən istiləşməyə başladı. Əvvəlki erməni hakimiyyəti Türkiyə ilə münasibətlərdə daha radikal və barışmaz mövqe tutmuşdusa, indiki hakimiyyət Türkiyə ilə münasibətdə daha mülayim mövqe nümayiş etdirməyə çalışır.
Lakin ermənilərin Türkiyəyə qarşı torpaq iddiaları və dırnaqarası erməni soyqırımı məsələsi bu əlaqələrin istənilən məcrada olmasına məne olur. Bu maneənin birdən-birə aradan qaldırılmasının mümkünsüzlüyünü dərk edən erməni diplomatiyası Türkiyə prezidenti Abdulla Gülün futbol zövqündən xüsisi istifadə edərək, onu Yerevana Turkiyə-Ermənistan futbol matçını izləməyə dəvət etdi. Türkiyə tərəfinin cavabı istənilən oldu və Gül Ermənistanda gül-çiçəklə qarşılandı.
Əslində, Türkiyə ilə əlaqələri bərpa etmək istəyində ermənilərin öz tarixi iddialarından əl çəkmək məqsədi deyil, iqtisadi baxımdan dirçəlmək və dünyaya Türkiyə vasitəsilə çıxış əldə etmək məqsədi durur. Çünki regionda baş verən hadisələr Ermənistanı Türkiyə ilə əlaqələri bərpa etmək məcburiyyəti ilə üz-üzə qoydu. Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin yaxşılaşması və bərpası üçün Türkiyənin daxilində də bir zəmin vardı. Bu əvvəlki milliyyətçi hakimiyyətdən fərqli olaraq Liberal İslamçıların hakimiyyətdə olması ilə bağlıdır.
Cürcüstan ilə Osetiya arasında yaranan silahlı münaqişə Yerevan-Tbilisi əlaqələrinə də öz "töhfəsini" verdi və Ermənistanın İran istisna olmaqla dünyaya çıxışı qalmadı. ABŞ-ın və Qərbin İrana olan təzyiqləri isə Yerevan-Tehran əlaqələrinin nə zamana qədər davam edəcəyini sual altına alır. Vəziyyətdən ən ağıllı çıxış yolu və ölmüş iqtisadiyyatın dirçəlməsi üçün Türkiyəyə üz tutmaq lazım idi.
Sarkisyanın "Gürcüstanda baş vermiş son hadisələr Ermənistan iqtisadiyyatından da yan keçmədi, ölkədə güclü yanacaq böhranı yarandı" deməsi onu söyləməyə əsas verir ki, Türkiyə ilə diplomatik əlaqələrin bərpası Yerevana tənəzzül etmiş iqtisadiyyatını bərpa etmək imkanı verəcək.
Erməni diplomatiyasının strateji planı olan "Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin yaxşılaşması" vəzifəsinin ilkin mərhələsi uğurla başa çatmışdı. Bu dəfə ermənilər Türkiyə prezidentinin jestinə jestlə cavab verdilər və Ermənistan XİN rəhbəri Edvard Nalbandyan noyabrın 24-də rəsmi səfərlə Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının xarici işlər nazirlərinin görüşündə iştirak etmək üçün İstanbula gəldi. Görüşdə Azərbaycan-Ermənistan, Dağlıq Qarabağ problemi, Türkiyə-Ermənistan münasibətləri, qondarma soyqırım məsələsi və Türkiyənin irəli sürdüyü "Qafqazda Sabitlik və Əməkdaşlıq Platforması" ilə bağlı məsələlər müzakirə olundu.
Nalbandyanın İstanbul sərgüzəştləri isə bir çox maraqlı bəyanatların səslənməsi ilə tarixə həkk oldu.
Nalbandyan Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın 1915-ci il hadisələrinin araşdırılması üçün erməni və türk arxivlərinin açılması üçün Ermənistana müraciətinə də müsbət cavab verdi.
Türkiyənin "Zaman" qəzetinin verdiyi məlumata görə erməni nazir bu məsələnin Ermənistanla Türkiyə arasında yaradılcaq müştərək tarix komissiyası tərəfindən araşdırılmasının mümkün olduğunu bildirdi.
Yadda qalan maraqlı bəyanatlardan biri də, əlaqələrin inkişafı üçün daha əvvəllər irəli sürülən saxta soyqırımın tanınması məsələsinin gündəmdə olmaması ilə bağlı idi.
İstanbulda keçirilən mətbuat konfransında erməni nazir Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin inkişafı üçün ölkəsinin heç bir şərt irəli sürmədiyini bildirdi. Aydın məsələdir ki, qondarma erməni soyqırımının dünyaya tanınması məsələsi Ermənistan siyasətinin ayrılmaz bir hissəsidir.
Nalbandyanın belə bir bəyanatla çıxış etməsi ilk baxışdan ermənilərin saxta soyqırım məsələsindən əl çəkmələri kimi görünür. Əslində, bu bəyanatın arxasında erməni siyasətinin "incə" məqamları durur. Ermənilər münasibətlərin bərpası üçün Türkiyənini irəli sürdüyü üç əsas tələbin ikisi ilə müvəqqəti olaraq razılaşdılar. Bu tələblər erməni "soyqırımı" iddiasından əl çəkmək, Türkiyə ərazisinə olan torpaq iddialarına son qoymaq, işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərinin geri qaytarılması ilə bağlı idi. Ermənistan rəsmiləri Türkiyənin irəli sürdüyü üç əasas tələbdən sadəcə ikisində - qondarma erməni soyqırımı məsələsində və torpaq iddiası məsələsində müvəqqəti olaraq kompromisə getdilər.
Ermənistan prezidenti CNN telekanalına verdiyi müsahibəsində bildirib ki: " Ermənistanda heç bir dövlət rəsmisi Türkiyəyə qarşı rəsmi torpaq iddiasında olmasa da, Türkiyədə hələ də Ermənistanın bir dövlət kimi mövcud olmadığını iddia edən qurumlar mövcuddur".
Baş verən hadisələrin fonunda isə Ermənistanın istədiyi əsas bir məqam var. Bu da Türkiyə üçün daha önəmli olan əsas iki faktoru müvəqqəti olaraq gündəmə gətirməməklə, sərhədlərin açılması və Ermənistanın ölmüş iqtisadiyyatının bərpasına nail olmaqla bağlıdır.
Gülün Ermənistana tarixi səfərindən sonra Ermənistan-Türkiyə münasibətləri artan templə inikişaf etməkdədir. Türkiyə XİN rəhbəri Əli Babacan Ermənistan xarici işlər naziri Edvard Nalbandyanla görüşdən sonra mətbuata verdiyi açıqlamada görüşün xoş ab-havada keçdiyini və iki ölkə arasında siyasi və texniki məsələlərlə bağlı görüşlərin davam edəcəyini bildirib. Babacan görüşmələrin məqsədinin iki ölkə arasındakı münasibətləri tamamilə normallaşdırmaq olduğunu və bu məqsədə çatana qədər güclü siyasi iradə ilə görüşləri davam etdirəcəklərini deyib. Nalbandyan da iki ölkə arasındakı münasibətləri normallaşdırma səylərini davam edəcəklərini bildirib.
Nazirlər arasında danışıqların "töhfəsi" kimi isə "Türk Hava Yolları"nın Yerevana çarter reysləri təşkil etməyə hazırlaşması qeyd oluna bilər.
Bütün bunlar onu söyləməyə əsas verir ki, türk diplomatları erməni siyasətinə qarşı artıq davam gətirə bilmədilər və türk diplomatiyasının erməni siyasətinə qarşı immuniteti zəifləyib.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə : [email protected]