Trend-in Yaxın Şərq redaksiyasının rəhbəri Rufiz Hafizoglu
Bir çox ərəb dövlətlərindən fərqli olaraq, ərəb dünyasının siyasi baxımdan ən passiv və eyni zamanda ən dünyəvi ölkəsi olan Tunisdə "xalq inqilabı"nın baş verməsi gözlənilməz idi. Əslində bir çox siyasi analitiklər belə bir inqilabın Tunisdə deyil, "ərəb dünyasının anası" hesab edilən və siyasi cəhətdən daha aktiv olan Misirdə baş verəcəyini düşünürdülər. Çünki Misirdəki siyasi və iqtisadi vəziyyət istisnasız olaraq bütün ərəb dövlətlərində olduğundan dözülməzdir.
1987-ci ildə sabiq prezident Həbib Burqibənin hakimiyyətdən getməsi və Bin Əlinin hakimiyyətə gəlməsi ilə ölkədə nəinki islami müxalifət, eyni zamanda dünyəvi müxalifət də süquta uğradı.
Bununla yanaşı, Bin Əli ölkə daxilində əsaslı "islahatlar" aparmağa başladı. Aparılan "islahatlar"dan biri də ölkədə gənclərin siyasi aktivliyini boğan qeyri-hökümət təşkilatlarının bağlanması və ölkənin demək olar ki, bütün iqtisadi resurslarının sadəcə Bin Əli və ailəsinin nəzarətində olması, ölkədə tez bir zamanda sosial baxımdan orta təbəqənin kasıb təbəqə ilə əvəz edilməsi idi. Dolayısı ilə "islahatlar" Tunisi tunislilərin deyil, Bin Ali və ailəsinin şəxsi mülkiyyətinə çevirmişdi.
Heç şübhəsiz ki, Tunisdəki "xalq inqilabı" digər ərəb ölkələrinə, xüsusən də Misir, Əlcəzair, Liviya və demokratiya və insan hüquqları sahəsində son sıralarda gələn digər ərəb ölkələrinə də öz təsirini göstərəcək.
Məhz bu səbəbdən də Tunis inqilabına ilk reaksiya adıçəkilən ölkə rəsmilərindən gəldi. Hər zaman öz qeyri-adekvatlığı ilə seçilən Liviya Prezidenti Müəmmər Qəzzafi tunislilərin Bin Əlidən daha yaxşı başçı tapmayacaqlarını, Misir Prezidenti Hüsni Mübarək isə Tunis xalqının seçiminə hötmətlə yanaşdığını bildirdi.
Misirin xarici işlər naziri Əhməd Əbülqeyt isə ölkə mediasına verdiyi açıqlamada Tunis inqilabının region dövlətlərinə təsit etməyəcəyini bildirdi.
Baş verənlərin fonunda diqqətdən qaçan, lakin çox ciddi məqamlar var.
Tunis hökuməti ölkədə baş verənlərin arxasında islamçı qüvvələrin, xüsusən də "əl-Qaidə" terror təşkilatının durduğunu bəyan etsə də, hadisələrin gedişatında nə islamçı qüvvələrin, nə də "əl-Qaidə"nin rolu var idi. Əslində inqilabda islamçı qüvvələrin olmaması çevrilişin baş tutması üçün ideal idi. Çünki islamçıların məsələyə azacıq da olsa müdaxiləsi hadisələri tam başqa zəmində dəyişdirə bilərdi.
23 ildən sonra gözlənilmədən baş verən çevrilişə səbəb nə siyasi, nə də dini motivlərdir. Səbəb ali təhsilli tunisli səyyar satıcının arabasının sındırılması və buna etiraz olaraq gəncin özünü yandırması ilə genişlənən etiraz aksiyası idi.
Adı bir çox korrupsiyalarda hallanan Bin Əli rejiminin suqutundan sonra qonşu ərəb ölkələrində də analoji motivlə etirazlara başlanıldı. Hətta Qahirədə bazar ertəsi parlament qarşısında hökumətə etiraz əlaməti olaraq bir misirli özünü yandırdı.
Hadisələrin belə gedişi xalq inqilabının Tunisdən tez bir zamanda ilk olaraq Misirə keçəcəyini söyləməyə əsas verir.
Digər tərəfdən isə Misirdəki islamçı və islahatçı "Müsəlman qardaşlar" faktoru bu ölkədə inqilabın olacağını istisna etmir.
Lakin o da məlumdur ki, Misirdə islam faktorunun güclü olmasına baxmayaraq, ehtimal edilən çevrilişdə islamçılar aktiv olmayacaqlar. Çünki Misir islamçılarının hadisələrin gedişinə bu və ya digər şəkildə müdaxiləsi çevriliş cəhdlərini əbəs edəcək və mövcüd rejim legitimliyini qorumaq üçün "islamçı-terrorçu" amilindən məharətlə istifadə edəcək.
Tunisdən fərqli olaraq Misirdə inqilabın baş verməsi bütün ərəb dünyasını ayağa qaldıracaq və bu inqilab regionda yeni geosiyasi dəyişiklərə səbəb olacaq.
Təbii ki, bu inqilab ölkənin daxili siyasətinə təsir etməklə yanaşı, Misirin bir çox dövlətlərlə, o cümlədən İsraillə əlaqələrinin yenidən baxılmasına gətirib çıxaracaq.
İstisnasız olaraq Misirdə və ya hər hansı bir ərəb ölkəsində mövcud rejimlərin demokratik sistemlə əvəz olunması gec-tez əhalinin islamlaşması ilə nəticələnəcək.
Bu gün ərəb dünyası Tunisin simasında böyük demokratik sınaq qarşısındadır. Ərəblərin bu sınaqdan çıxaraq totalitar rejimləri demokratik sistemlərlə əvəz edib-etməyəcəklərini isə zaman göstərəcək.