Azərbaycan, Bakı, 29 may/ Trend , müxbir E.Tariverdiyeva, R.Hafizoğlu/ İran Yəməndə, çox ehtimal ki, islam siyasəti deyil, öz şəxsi maraqlarının siyasətini həyata keçirir və bu, ölkə daxilində toqquşmalara gətirir. "Tehranın siyasəti ideolojidən daha çox, praqmatik xarakterlidir. İran öz mənafeyi naminə Houthis şiə qruplaşmasının əvəzinə, Yəmən hökumətini dəstəkləyir", - amerikalı ekspert Mark Kats (Mark N. Katz) hesab edir.
Ötən çərşənbə Yəmənin paytaxtında hökumət qüvvələri ilə zeydi şiələrinin Houthis adlı qruplaşması arasında toqquşmalar baş verib. Əl- Cəzirə telekanalı çərşənbə günü bildirib ki, bu, Yəməndə Houthis və hökumət arasında baş verən sayca ikinci toqquşmadır. Qərb və ərəb KİV-də tez-tez İranın Yəmən şiələrinə əhəmiyyətli təsir göstərməsi haqqında məlumat peyda olur."İran heç də bütün şiələri dəstəkləmir. Tehran siyasi ideolojidən daha çox, prinsipsizdir. Tehran şiə Azərbaycanı əvəzinə, xristian Ermənistanına dəstək göstərməyi üstün tutur və öz məqsədləri naminə Houthis şiə qruplaşmasının yerinə, Yəmən hökumətini dəstəkləyir", - Menson Universitetinin (ABŞ) professoru Kats cümə axşamı elektron poçtu ilə Trend -a bildirib.
Politoloq İranın Houthis-dən olan üsyançıları dəstəklədiyinə inanmır. "Bu, İrana sərfəli deyil. Kütləvi informasiya vasitələrinin bu üsyançıların şiə olduğuna işarə etmələrinə baxmayaraq, Yəmən Respublikasının rəhbərliyinin nəzərəçarpacaq hissəsi də şiədir. Onun fikrincə, Livandakı "Hizbullah"dan fərqli olaraq, Houthis ölkənin böyük hissəsini ələ keçirmək üçün kifayət qədər güclü deyil.
Ekspert qeyd edib ki, Yəmənin qonşu Səudiyyə Ərəbistanı ilə həmişə zəif münasibətləri olub və İranın da Krallıqla çox az yaxınlığa malik olduğunu nəzərə alaraq, Ər-Riyada münasibətdə Yəmənlə əməkdaşlıq etmək məqsədilə, TehranınYəmən hökumətini dəstəkləməsi onun üçün daha böyük əhəmiyyət kəsb edir.
"Həqiqətən də, İran belə siyasət aparır. İran məclisinin keçmiş spikeri Xəddad-Adel və Yəmənin xarici işlər nazirinin bu il mayın əvvəlində baş tutan görüşü bunu göstərir", - Kats yazır. Yəmən-Səba informasiya agentliyi söyləyir ki, Xəddad-Adel "İranın Yəmənin sabitliyini və vahdiliyini, onun daxil işlərinə müdaxilə etməməyi dəstəkləyən yeni siyasətini" səsləndirib. Elə o zaman, İran və Yəmən prezidentləri tərəfindən görüş arzusu ifadə edilib.
Ekspertin rəyinə əsasən, Houthis və Tehran arasında əlaqənin olması haqqında, əsas etibarilə, vəziyyətlə sonadək tanış olmayan qərb müşahidəçiləri, həmçinin, Yəmən hökumətində yaxın sünni ətrafı danışır. "Yəmən hökuməti münaqişənin real səbəblərindən - hökumət tərəfindən insan haqlarının pozulmasından diqqəti yayındırmaq üçün, sözsüz ki, Qərbin buna inanmasında maraqlıdır. Məhz elə insan haqlarının pozulması üsyana səbəb olub" - Kats yazır.
"İranın yəmən şiələrini dəstəkləməsinə dair çoxsaylı dəlillərə baxmayaraq, düşünürəm ki, İran zeydi şiələrinə silah tədarükü ilə deyil, maddi dəstək göstərir", - BƏƏ-dən olan müstəqil ekspert Mustafa Aani hesab edir. "Əlbəttə, İran tərəfindən buna dair rəsmi təsdiq olmasa da, İran şiələri Yəmən şiələrinə təsir göstərirlər", - Aani cümə axşamı telefonla Trend -a bildirib.
Ekspert hesab edir ki, Yəmənin zeydi şiələrinin dünyada şiələrin əksəriyyətini təşkil edən cəfərilərdən fərqlənmələrinə baxmayaraq, İran üçün bunun böyük əhəmiyyəti yoxdur. Aani güman edir ki, İran, din daxilində fikir ayrılıqlarından asılı olmayaraq, dünyadakı bütün şiələrin dəstəklənməsi və birləşdirilməsi siyasətini aparır və əlbəttə ki, bu, İran siyasətinin bir hissəsidir.
"Şiələrin dəsətklənməsi İranın islam siyasəti deyil. Bu, çox ehtimal ki, praqmatik milli siyasətdir" - ekspert bildirib.
Politoloqun rəyinə görə, İranın Suriya, Livan, Fələstin, Bəhreyndə təsirə malik olduğu hamıya məlumdur. Yəməndə şiələrin sayı az olmadığı üçün, Tehran ölkə əhalisinin bu hissəsinə öz təsirini gücləndirmək istəyir. "Düşünürəm ki, İranın Körfəz ölkələrinin daxili işlərinə qarışması siyasəti, son nəticədə, regionda destabilləşməyə gətirəcək" - Aani əlavə edib.
Yəmənin şimalda yerləşən Saada əyalətində son günlər hökumət qüvvələri və zeydilərin dini üsyanının iştirakçıları arasında yenidən başlanan toqquşmalar nəticəsində 10 nəfər həlak olub.
Şiələr ölkənin şimal-qərbində əksəriyyət təşkil etsələr də, Yəmənin əsas əhalisi sünni müsəlmanlardır. Zeydilər əsasını Zeyd ibn Əlinin qoyduğu mülayim şiə sektalarından birinin tərəfdarlarıdır. 10-cu əsrdə zeydilər Yəmən ərazisinin bir hissəsi üzərində hakimiyyətlərini qurublar. Onların imamları 1962-ci il 26 sentyabr inqilabına qədər bu ölkəni idarə ediblər. Onlar, Yəmən Ərəb Respublikasının şimalında yaşayan əhalinin əksər hissəsini təşkil edirlər.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]