Azərbaycan, Bakı, 29 noyabr /Trend, müxbir Y.Ostapenko/
Yubanmış münaqişələrin həlli Litvanın ATƏT-də sədrliyinin prioritetlərindən biri olacaq. Bu barədə Trend-ə müsahibəsində Litvanın ATƏT-in sədri vəzifəsini tutması ərəfəsində (2011-ci il, yanvar) Litvanın xarici işlər naziri Audronyus Ajubalis deyib.
"Yubanmış münaqişələrin həlli Litvanın ATƏT-də sədrliyinin prioritetlərindən biri olacaq. Biz həll edilməyən münaqişələrin bu ölkələrin inkişafına necə təsir etməsini və daha fəal Avropa inteqrasiyasına mane olmasını görürük", - Ajubalis qeyd edib.
Nazirin sözlərinə görə, ATƏT-in gələcək sədri kimi Litva üçün sələflərin, xüsusən də Qazaxıstanın keçmiş SSRİ ərazisində münaqişələrin həll edilməsi sahəsində aktiv fəaliyyətini davam etdirmək çox vacibdir.
"Danışıqların mövcud formatından maksimum istifadə etmək və vurnuxmamaq lazımdır. Cənubi Qafqazla bağlı vəziyyətdə bunlar Cenevrə müzakirələri və ATƏT-in Minsk qrupudur. Biz danışıqların bu formatının sədrlərinə tam inanırıq və onların maneəsiz işini təmin etməyi özümüzə borc bilirik", - Ajubalis bildirib.
Onun sözlərinə görə, Litva XİN rəhbəri çox təcrübəli Litva diplomatı Qedryus Çekuolisi həlli yubanmış münaqişələr üzrə nümayəndəsi təyin etmək qərarına gəlib, ATƏT sədrinin şəxsi nümayəndəsi Anji Kaspşik isə bundan sonra da Minsk qrupu ilə işləyəcək.
İki Cənubi Qafqaz ölkəsi arasında münaqişə 1988-ci ildə Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiası irəli sürməsi zəminində yaranıb. Azərbaycan torpaqlarının iyirmi faizi, yəni Dağlıq Qarabağ ərazisi və bu əraziyə bitişik yeddi rayon Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altındadır. 1994-cü ildə tərəflər atəşkəs rejiminə dair razılaşma əldə ediblər və o vaxtdan bəri ATƏT-in Minsk qrupunun himayəsi altında, Rusiya, Fransa və ABŞ-ın həmsədrliyi ilə hələ də nəticəsiz sülh danışıqları aparılır.
BMT Təhlükəsizlik Şurasının Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonların azad edilməsinə dair qəbul etdiyi dörd qətnaməni Ermənistan bu günə qədər yerinə yetirməyib.
Gürcüstan münaqişəsi regionunda sabitliyin bərpası üzrə dialoq 2008-ci ilin oktyabrından etibarən 2008-ci ilin avqustunda Cənubi Osetiyada baş verən hadisələrdən sonra Rusiya və Fransa prezidentləri arasında əldə edilən razılaşmalar əsasında Cenevrə müzakirələri çərçivəsində aparılır.
Cenevrə görüşlərində bərabər əsasda Gürcüstan, Rusiya, ABŞ, Cənubi Osetiya, Abxaziya nümayəndələri, eləcə də Aİ, BMT və ATƏT nümayəndələri iştirak edirlər. Bu görüşlərin yeganə nəticəsi Gürcüstan münaqişəsi zonasında xəbərdarlıq və nizamlanma mexanizmləri üzrə təklifləri nəzərdə tutan sənəd olub.
ATƏT-in Astanada keçiriləcək sammiti
Litva XİN rəhbəri ümid edir ki, ATƏT-in Astanada keçiriləcək sammitində artıq Korfu prosesi çərçivəsində görülən və sammit ərəfəsində müzakirə prosesində görüləcək yaxşı işə arxalanan Fəaliyyət Planı təsdiq ediləcək.
"Fəaliyyət Planı ATƏT-in bütün üç ölçüsü arasında balansı əks etdirəcək və Avropada təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsi məqsədilə inam və əminliyi bərpa etmək üçün bizim əsas məqsədimizi qorumalıdır", - Ajubalis qeyd edib.
Son 11 ildə keçirilməyən ATƏT-in sammiti Astanada dekabrın ilk günlərində Qazaxıstanın sədrliyi çərçivəsində keçiriləcək və bütün üzv ölkələrin hökumət və dövlət başçılarını toplayacaq. Görüşdə ATƏT-in 12 tərəfdaş ölkəsi, eləcə də 68 beynəlxalq təşkilatın nümayəndəsi iştirak edəcək.
ATƏT qitədə təhlükəsizlik siyasəti sahəsində ən böyük təşkilatdır. O, Şimali Amerika, Avropa və keçmiş Sovet İttifaqının 56 ölkəsini birləşdirməsi ilə unikaldır.
Qırğızıstandakı vəziyyət
"ATƏT və bu il sədrlik edən Qazaxıstan Qırğızıstandakı böhranın nizamlanmasında çox müsbət rol oynayıblar, - nazir hesab edir. - İyunun 28-də keçirilən referendum və oktyabrın 10-da keçirilən parlament seçkilərinin göstərdiyi kimi, Qırğızıstan demokratik yolla gedir". Nazirin sözlərinə görə, indi ölkənin parlament seçkilərindən sonra normal siyasi həyata qayıtması vacibdir.
"Biz başa düşürük ki, Qırğızıstan çətin dövrünü yaşayır və beynəlxalq icitimaiyyətin Qırğızıstana dəstəyi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. ATƏT-in gələcək sədri kimi Litva üçün Qırğızıstandakı vəziyyət daha aktual məsələlərdən biri olacaq", - Ajubalis qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, etniklər arasında gərginliyin nizamlanması vacibdir.
"Biz ümid edirik ki, təhqiqat üzrə Beynəlxalq və milli komissiya etnik qruplar arasında inamın möhkəmləndirilməsi prosesinə öz töhfəsini verəcəklər", - o qeyd edib.
Nazirin sözlərinə görə, ölkədə vəziyyətin yaxşılaşması ilə əlaqədar Litva Qırğızıstan hökumətinin və ATƏT-in Bişkəkdəki missiyasının polisin konsultativ qrupunun "İctimai təhlükəsizlik təşəbbüsü" layihəsi ilə əvəzlənməsi qərarını dəstəkləyir.
"Ümid edirəm ki, bu layihənin həyata keçirilməsi yubanmayacaq. Layihə təkcə polisin səriştəliyinin artırılmasına deyil, eləcə də etnik icmalarla daha rahat işin təmininə xidmət edər", - o bildirib.
"Qırğızıstan ssenarilərindən yayınmaq üçün əvvəlcədən edilən xəbərdarlıq tədbirlərindən daha çevik və daha effektiv istifadə etmək lazımdır", - nazir hesab edir.
Məhz Korfu prosesi çərçivəsində ölkələrin əksəriyyəti bildirirlər ki, ATƏT sədri və Münaqişələrin qarşısının alınması mərkəzi böhranların və münaqişələrin qarşısının alınması üçün əvvəlcədən xəbərdarlıq tədbirlərindən daha çevik və daha effektiv istiafdə etsinlər.
Onun sözlərinə görə, bundan başqa, sədrdən gözləyirlər ki, o, fəal hərəkət edəcək, əsas tərəfdaşlarla məsləhətləşəcək və böhranların həlli üçün maliyyə, siyasi və digər vasitələri səfərbər edəcək.
Eks-prezident Kurmanbek Bakiyevin başçılıq etdiyi Qırğızıstanın əvvəlki rəhbərliyi cari ilin aprelində çevriliş nəticəsində devrilib. Yayda respublikada referendum keçirilib. Bunun nəticəsində konstitusiyaya dəyişikliklərin edilməsi, eləcə də Qırğızıstanın parlament idarəetmə sisteminə keçidi təsdiq edilib. Oktyabrda Qırğızıstanda siyasi idarəetmə sisteminin dəyişdirilməsindən sonra ilk parlament seçkiləri keçirilib.
ATƏT-in islahatları
"Astanada yüksək səviyyəli görüş Avroatlantik və Avrasiya təhlükəsizliyinin və əməkdaşlığının yeni konsepsiyasının müəyyənləşdirilməsi üçün gözəl imkandır", - Ajubalis hesab edir. Onun sözlərinə görə, bu görüşdə təşkilatın öhdəlikləri yenidən təsdiq ediləcək, gələcək strateji məqsədlər qurulacaq.
"Ümid edirəm ki, sammit təşkilatın yenilənməsinə və onun daha effektiv işinə güclü impuls verəcək", - nazir bildirib.
Energetika
Enerji məsələsi iqlim dəyişiklikləri və iqtisadiyyatın bərabər inkişafı ilə birbaşa bağlı olan mürəkkəb məsələdir. Nazirin sözlərinə görə, bu çağırışlar sənaye və vətəndaş cəmiyyəti, maraqlı ölkələr də daxil olmaqla, yalnız hamının birgə səyi nəticəsində aradan qaldırıla biləndir. ATƏT isə bu dialoqu və əməkdaşlığın müxtəlif formalarını həvəsləndirə bilər.
"Bizə miras qalan enerji infrastrukturu Baltikyanı ölkələrin idxal edilən enerjidən və enerjidaşıyıcılardan asılılığını əvvəlcədən müəyyən edir, buna görə də energetika sahəsində ümumi prinsiplər zəruridir, - Ajubalis vurğulayıb. - Enerji resurslarından istifadə iqtisadi rifahı stimullaşdırmaldır".
Nazirin sözlərinə görə, Litva enerji və enerjidaşıyıcıların tədarükü üzrə şəffaf və ayrı-seçkilik yaratmayan müqavilələrə tərəfdardır. İnfrastrukturun inkişafı üzrə işləmələr ətraf mühitin mühafizəsinin ciddi tələblərinə uyğun olmalıdır. Az kömür sərf edən texnologiyalardan istifadənin həvəsləndirilməsi isə iqlim dəyişikliklərinə təsirin azaldılmasına göstərilən səydə çox vacibdir.
"Sentyabrda Vilnüsdə keçirilmiş ATƏT-in enerji təhlükəsizliyi məsələləri üzrə ekspertləri ilə görüşdə baş katibin məruzəsi hamımız üçün vacib nöqtədir", - Ajubalis deyib.