Azərbaycan, Bakı, 25 dekabr/ Trend , müxbir A.Bədəlova/ Avropanın ehtiyat etdiyi qaz karteli, nəhayət, yaradılıb. İndi qaz ixrac edən ölkələr forumu şəxsi Nizamnaməsi və mənzil - qərargahı ilə rəsmi beynəlxalq təşkilata çevrilib. Lakin hələ də yeni təşkilatın fəaliyyət göstərməsi məsələsi açıq qalır - o, neft OPEK-nin prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərəcəkmi və qazın qiymətləri necə tənzimlənəcək? Rusiyanın enerji naziri Sergey Şmatkonun sözlərinə görə, "yeni təşkilatı birbaşa olaraq OPEK-lə eyniləşdirmək lazım deyil - kartel kvotalaşdırmaqla məşğul olmayacaq". Lakin nazirin sözləri inandırıcı görünmür.
Bununla belə, bəzi ekspertlər kartelin yaradılması ilə uzunmüddətli perspektivdə qazın qiymətinin formalaşdırılması prinsiplərinin mümkün olduğunu hesab edirlər.
"Qaz OPEK"nin uğurlu yaradılışı uzunmüddətli perspektivdə "mavi yanacağın" dünya qiymətlərinə bir növ razılaşdırılmışlıq gətirə bilər, - Amerikanın Qlobal İqtisadi Ədalət Naminə 50 Years Is Enoug şəbəkəsinin direktoru, Asiya İnkişaf Bankı QHT Forumunun keçmiş icraçı direktoru Samir Dossani (Sameer Dossani) hesab edir.
Lakin onun rəyinə görə, qısamüddətli perspektivdə təbii qazın qiymətlərinin formalaşdırılması hələ də tələb və təklif balansından asılıdır.
"Qətər kimi ölkələr mayeləşdirilmiş qazda uğur əldə edəndə, dünya qazının böyük bir hissəsi hələ də boru kəmərləri ilə nəql olunur", - Dossani elektron poçtla Trend -a bildirib.
Oksford İnstitutunun enerji araşdırmaları üzrə elmi əməkdaşı Şamil Yenikeyeffin (Shamil Yenikeyeff) rəyinə görə, yeni kartelin qaz bazarında güclü oyunçu olması üçün foruma üzv ölkələr bir sıra məsələləri həll etməlidirlər ki, bunlardan biri də əməkdaşlıq və qaz sahəsində enerji strategiyasının uğurlu koordinasiyası məsələsidir.
"Kartelin təklifləri belə ittifaqın üzvləri arasında müəyyən əməkdaşlıq dərəcəsini nəzərdə tutur", - Yenikeyeff cümə axşamı elektron poçtla Trend -a bildirib.
Onun sözlərinə görə, neft OPEK- nin yaradılması tarixi göstərir ki, bu təşkilatın bəzi oyunçuları şəxsi qərarlarını yerinə yetirmək istəməyən "azad oyunçulardır". Bazarda neftin olmasını müəyyən edən kartelin tədarükləri, əsas etibarilə, əsas oyunçu - Səudiyyə Ərəbistanından asılıdır, - Yenikeyeff hesab edir.
Böyük qaz üçlüyünün yaradılması əsas qaz ixracatçıları arasında əməkdaşlıq dərəcəsini müəyyən edən ilkin mərhələdir. "Qaz OPEK"-nin digər ölkələri bu mərhələdə o qədər də vacib deyillər, - Yenikeyeff güman edir.
Oktyabrın sonunda dünya qaz ehtiyatlarının 60 faizinə malik Rusiya, İran və Qətər, "mavi yanacaq" ehtiyatları və hasilatı sahəsində razılaşdırılmış layihələrin realizəsi ilə məşğul olacaq "qaz OPEK"-nin yaradılmasını elan ediblər.
"Bu ölkələr qaz strategiyasına böyük inteqrasiya ilə irəli hərəkət edərlərsə, yeni təşkilat qaz bazarlarında nüfuzlu oyunçu olacaq və bu, Avropanın narahatlığını doğura bilər", - Yenikeyeff deyib.
Onun sözlərinə görə, ikinci mühüm məsələ qazın qiymətinin neftin qiyməti ilə əlaqəsidir.
""Mavi yanacağın" ticarət təbiətini nəzərə alaraq, əsas qaz istehsalçılarının hazırki mərhələdə qaz üçün mövcud qiymət rejimlərini necə dəyişəcəklərini görmək çətindir", - Yenikeyeff deyib.
"Mavi yanacaq" istehsalçılarına yeni karbohidrogen ehtiyatlarının açılması və ixrac boru kəmərlərinin inkişafı üçün böyük sərmayələr lazımdır. Yenikeyeffin rəyinə görə, qazın qiymətinin neftin hazırki rejimdəki qiymət dinamikası ilə əlaqəsi yeni layihələrin yolunda maneə ola bilər. Bu isə, uzun müddət ərzində alıcılara zərər vura bilər - onlar qaz istehsalçılarının "mavi yanacağın" aşağı qiymətlərinə görə, əhəmiyyətli pul ehtiyatlarına ehtiyacının olduğu vəziyyətdə fyuçers müqavilələrinin çatışmaması ilə qarşılaşa bilərlər, - o hesab edir.
Üçüncü məsələ neft ticarətinin başlıca olaraq uzunmüddətli müqavilələr vasitəsilə həyata keçirilən qaz ticarətindən fərqlənməsidir.
"Bu isə o deməkdir ki, qaz istehsalçılarına belə müqavilələrin şərtlərini, o cümlədən qiymət formalaşdırma formulunu və tədarük həcmlərini dəyişmək lazım gələcək", - Yenikeyeff deyib.
Onun sözlərinə görə, bu müqavilələr yalnız alıcılar yeni şərtlərlə razılaşdıqda dəyişdirilə bilər.
"Qaz həcmi fyuçerlərinin potensial çatışmazlığı yanacaq ixracatçılarının əlində ciddi kart ola bilər. Alıcılar əməkdaşlıq etsələr və yeni qaz tədarükü şərtlərilə razılaşsalar, biz Avropada və ola bilsin, dünyanın başqa hissələrində tamamilə başqa qaz bazarının inkişafını görəcəyik", - Yenikeyeff deyib.
Qaz ixrac edən ölkələr forumunun üzvləri aşağıdakılardır: Əlcəzair, Boliviya, Bruney, Misir, BƏƏ, Qvineya, İndoneziya, İran, Liviya, Malayziya, Nigeriya, Qətər, Rusiya, Trinidad və Tobaqo, Venesuela. Norveç və Qazaxıstan müşahidəçi statusu alıb. Yeni kartelin mənzil- qərargahı Dohada yerləşəcək.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: с[email protected]