Azərbaycan, Bakı, 02 aprel / Trend , müxbir E.Tariverdiyeva /
"ABŞ Prezidentinin Türkiyəyə səfəri Ankara və İrəvanla münasibətlərin qurulması və sərhədlərin açılmasına deyil, Vaşinqtonun özü ilə Ankara arasındakı münasibətləri yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır", - ekspertlər hesab edir.
"Bu mərhələdə ABŞ-ın Türkiyəyə Ermənistan və Kiprlə münasibətlər kimi məsələlərdə təzyiq göstərəcəyi inandırıcı görünmür, - Türkiyə üzrə aparıcı avropalı ekspert Ceyms Ker-Lindsey hesab edir. - Əksinə, səfərin məqsədi Buş Administrasiyası zamanı xeyli korlanmış münasibətlərin bərpası olacaq".
Türkiyə, Barak Obamanın Avropa ölkələri üzrə turnesinin son dayanacağı və ABŞ Prezidenti kimi gəldiyi ilk müsəlman ölkəsidir. Prezident Obamanın Türkiyəyə səfəri aprelin 6-7-da gözlənilir.
"Amerika prezidentinin Türkiyəyə səfərinə fəal şəkildə hazırlaşan ABŞ-ın erməni lobbisinin nümayəndələri hesab edir ki, bu səfərin mümkün nəticəsi kimi Türkiyə-Ermənistan sərhədinin açılması ola bilər", - RİA Novosti agentliyi xəbər verir. Bir sıra analitiklərin fikrincə, bu addım nəinki iki ölkə, həmçinin regionun bütün ölkələri arasındakı münasibətlərdə yeni mərhələnin başlanğıcı ola bilər.
Türkiyə Ermənistanla hələ 1993-cü ildə kəsilmiş münasibətləri normallaşdırmağa çalışır. Türkiyə Prezidenti Abdulla Gül Ermənistan Prezidenti Serj Sarkisyanın İrəvana, Ermənistan və Türkiyə milli komandaları arasında Dünya çempionatının seçmə qrup mərhələsinin oyunları çərçivəsində, sentyabrın 6-da baş tutmuş futbol matçına gəlmək təklifini qəbul edib. Bu səfərdən sonra iki ölkə arasında münasibətlərin normallaşdırılması yolunda diplomatik səylər davam etdirilir.
Diplomatik münasibətlərin dayandırılmasında səbəblər İrəvan tərəfindən başlanılmış uydurma "söyqırım"ın tanınması ilə bağlı anti-türk kampaniyası və Azərbaycan torpaqlarının 20 faizinin Ermənistan tərəfindən işğal olunmasıdır.
"Obamanın Türkiyəyə səfərini bu ölkənin ABŞ tərəfindən strateji rayonda vacib regional oyunçu kimi şərhsiz tanınması kimi də nəzərdən keçirmək olar", - analitiklər hesab edir. Müşahidəçilər səfərin gedişində müzakirə ediləcək məsələlərdə əsas olaraq türk-erməni münasibətlərinin qoyulacağına şübhə edir.
"Obama ABŞ-ın ən vacib regional və beynəlxalq tərəfdaşlarından biri kimi, xüsusilə də onun İslam Komfransı Təşkilatında (İKT) aparıcı rolu kontekstində Türkiyənin rolunu gücləndirməyə can atacaq", - Ker-Lindsey hesab edir.
"Obamanın Türkiyəyə səfərinin əsas məqsədi hakimiyyətdə olduğu ilk yüz gün ərzində müsəlman dövlətinə səfər etməkdir. Bu səbəbdən də mən hesab edirəm ki, bu mərhələdə mübahisəli məsələlərə toxunulmayacaq", - Trend -a London iqtisadiyyat və siyasət elmləri məktəbinin Avropa institunun aparıcı eksperti Ker-Lindsey deyib.
Türkiyə üzrə Avropalı ekspert Dmitris Tsarouxas da səfərin gedişində erməni-türk sərhədinin müzakirə ediləcəyinə şübhə ilə yanaşır. "Düşünmürəm ki, Obamanın səfəri zamanı erməni-türk münasibətləri Ankarada müzakirə olunacaq birinci məsələ olacaq", - Trend -a elektron poçtla Bilkent Universitetinin (Ankara) beynəlxalq münasibətlər bölməsinin professoru Tsarouxas deyib.
Azərbaycanlı politoloq Tofiq Abbasovun fikrincə, türk-amerikan dialoqunda qoşunların İraqdan çıxarılması, Əfqanıstan, Yaxın Şərq münaqişəsinin həlli problemləri, Türkiyə-İsrail münasibətlərinə düzəliş verilməsi, həmçinin Ankara və Moskvanı birləşdirən oxun konseptual köklənməsi müzakirə olunacaq.
"Türkiyə və Ermənistan sərhədlərinin açılması məsələsinə gəlincə, bu, artıq həll olunmuş məsələdir. Onsuz da lazım olan istiqamətdə gedən "topu itələmək" Obamanın nəyinə lazımdır?!", - Trend -a Lider Media-Holdinqin analitik qrupunun eksperti Abbasov bildirib.
Ancaq tükr ekspertin fikrincə, məhz bu səfər erməni-türk sərhədinin açılışını fəallaşdıra bilər. "Obamanın səfərindən sonra erməni-türk sərhədinin açılışı sürpriz sayılmamalıdır", - Sinan Oğan hesab edir.
"Mən hesab edirəm ki, Obamanın səfərindən sonra sərhədin açılması ehtimalı yüksələcək", - Trend -a "Türksam" strateji tədqiqatlar mərkəzinin direktoru Оğan deyib.
Prezident Obama hazırda seçim qarşısındadır: bir tərəfdən Türkiyə kimi strateji tərəfdaşı itirmək istəmir, digər tərəfdən o, seçkiqabağı "soyqırım"ı tanımaq vədini yerinə yetirməlidir", - Oğan hesab edir.
"Əminəm ki, sərhəd ən yaxın müddətdə, bəlkə də elə bu ay açılacaq", - o, deyib.
Analitiklərin fikrincə, Prezident Obama daha bir mübahisəli məsələdən - ABŞ tərəfindən ermənilərin "soyqırım"ı faktından qaçmağa çalışacaq.
Ermənistan və erməni lobbisi bildirir ki, Türkiyənin sələfi - Osmanlı imperiyası 1915-ci ildə Anadoluda yaşayan ermənilərə qarşı "soyqırım" törədib. Bu faktın dünyada tanınmasını istəyən ermənilər "soyqırım" adlandırılan bir şeyin başqa ölkələrdəki təbliğatını gücləndirərək, bir neçə dövlətin parlamentində onun tanınmasına nail olub. "Soyqırım"ın ildönümü münasibətilə apreldə erməni lobbisinin dünya ölkələrinin parlamentlərindəki, xüsusilə də ABŞ Konqresindəki fəaliyyətini gücləndirəcəyi gözlənilir.
"Ermənilərin "soyqırım"ının tanınması böyük diqqət cəlb edən məsələlərdən biridir", - Ker-Lindsey hesab edir. "Məncə bu mərhələdə bu məsələdən qaçmaq üçün bütün səylərə əl atılacaq", - o, bildirib.
Obama seçkiqabağı kampaniyası zamanı ermənilərin "soyqırım"ı faktını tanımağa hazır olduğunu dəfələrlə qeyd edib.
"Ancaq indi, Obama hakimiyyətdədir və İslam dünyasında əsas oyunçu kimi Türkiyə ilə əlaqələrə xüsusi diqqət yetirməlidir", - Ker-Lindsey hesab edir. Ekspertin fikrincə, yəqin ki, o, oz mövqeyinə yenidən baxacaq və Türkiyə ilə münasibətlərə "soyqırım"ın tanınmasından daha yüksək vaciblik dərəcəsi ilə yanaşacaq.
"Məncə Türkiyə hökuməti tanınma ilə bağlı narazılığını prezident və yüksək vəzifəli şəxslərlə görüşlərdə aydın nümayiş etdirəcək", - Ker-Lindsey bidlrib.
Tsarouxasın fikrincə, Obama Administrasiyası bu imkandan yararlanaraq özünün erməni-türk münasibətlərinin yaxşılaşmasına dəstəyini bildirəcək. "Bu kontekstdə Obamanın bu prosesi dayandırmaq üçün nəsə edəcəyi inandırıcı deyil", - o bildirib.
ABŞ tərəfindən ermənilərin "soyqırım"ının tanınması faktı isə, onun fikrincə, şübhəsiz ki, türk hökuməti tərəfindən ciddi narazılığa səbəb olacaq.
"Obamanın Türkiyəyə səfərinə "erməni məsələsi" prizmasından baxmaq məntiqsizdi, çünki onun dünya miqyasındakı çəkisi çox kiçikdir", - Abbasov hesab edir. "Məhz bu səbəbdən bu məsələ taktiki rejimdə mövsümi şəkildə, daha dəqiq desək, apreldən aprelə gündəmə gətirilir", - ekspert bildirib.
Materialın hazırlanmasında iştirak edib R.Hafizoğlu.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]