Azərbaycan, Bakı, 23 iyun / Trend , müxbir E.Tanrıverdiyeva/ ABŞ-da qarşıda gələn prezident seçkilərinin əsas mövzusu iki bənddən ibarət olacaq: iqtisadiyyat və müharibə - XX əsrin sonlarında Amerikada keçirilən bütün seçki kampaniyalarının ən mühüm məsələləri. Lakin 2008-ci il seçkisi çox şeyi dəyişməlidir: Amerika böhrandan çıxış yolu axtarır.
Yeni administrasiyanın Ağ Evə gəlişindən sonra ölkəni ya Yaxın Şərqdə müharibə və dünyada neft qiymətlərinin yüz faizlik artımı, ya da danışıqlar və nisbətən ucuz xammal gözləyir.
ABŞ-ın prezident postuna iki namizəd arasında mübahisələrin birinci dərəcəli və əsas mövzusu -qoşunların İraqdan çıxarılması imkanları və İranda hərbi əməliyyatların başlanma perspevktivləri ilə bağlıdır.
Demokratlar partiyasından olan namizəd Barak Obama seçkilərdə qalib gələcəyi təqdirdə qoşunların təcili olaraq İraqdan çıxarılacağına söz verib. Respublikaçı Con Makkeyn isə bəyan edib ki, İllinoyskdan olan senatorun planları müharibədə məğlubiyyətə gətirib çıxaracaq və bildirib ki, prezident olacağı dövrdə qələbə əldə olunana qədər amerikalıların İraqda hərbi mövcudluğunu qoruyub saxlayacaq.
Əlbəttə ki, bütün hərbi əsaslandırma kadrları arxasında İran məsələsi dayanır. Prezidentlik müddətinin sonunadək Buş administrasiyası sığrortalanmağı üstün tutdu və 2007-ci ildə İran siyasəti altında sərt qnunvericilik bazasının əsası qoyuldu - İranı terrorçulara fəal dəstək göstərməkdə ittiham edən və gələcəkdə Tehran ilə Vaşinqton arasında istənilən danışıqlar prosesini məhdudlaşdıran Kayla-Liberman düzəlişi.
Respublikaçılar partiyasından olan Buşun varisi eyni siyasi kursu davam etdirərək Kayla-Liberman düzəlişinin qəbul edliməsinin lehinə səs verdi. Obama səsvermədə ümumiyyətlə iştirak etmədi və bununla da bu tipli düzəlişin qəbul edilməsi ilə razılaşmadığını göstərdi.
Obama ümumiyyətlə hazırkı Vaşinqton üçün demək olar ki, mümkün olmayan şeylər vəd edir: "Buşun bütün düşmənləri" ilə danışıqlar: İran prezidenti Mahmud Əhmədinejad, Suriya rəhbəri Bəşər Əsəd, Şimali Koreyanın Vali Xalq Məclisinin sədri Kim Çen İr və Venesuela lideri Uqo Çaves ilə.
İllinoyskdan olan senator müharibə istəmir. Ola bilsin ki, amerikalıların ona qarşı artan etibarının səbəbi elə məhz budur. Buş arası kəsilməyən hərbi əməliyyatların maliyyələşdirilməsi və kredit böhranı fonunda ölkəni dərin iqtisadi böhranda qoyur.
Prezident postunu Buşun varisinə etibar etməklə amerikalıların risk etməsinə dəyərmi? Makkeyn hazırkı prezidentin siyasətini davam etdirərək yanacağın qiyməti, işsizlik və ipoteka girovları itkiləri ilə bağlı gərgin vəziyyətin öhdəsindən gələ biləcəkmi?
Mayın sonlarında "Wall Street Journal"da dərc edilən "Pew Research"in son sorğusuna əsasən, seçicilərin 51 faizi məhz demokrat Obamanın ABŞ-da yaranan iqtisadi vəziyyəti yaxşılaşdıra biləcəyinə inanır.
Obama Makkeynə nisbətdə daha çox Amerika istehsalçısının müdafiəsi mövqeyində dayanır. İstehsal və yeni texnologiyalar vasitəsi ilə iş yerlərinin açılması ideyası ona məxsusdur. Obama Asiya ökələrinə köçürülən sənaye istehsalının bir hisəsinin yeni iqtisadi əsasda ABŞ-a qaytarılması ideyasının tərəfdarıdır. Bu, seçiciləri onun tərəfinə cəlb etməyə bilməz.
Makkeyn tərəfindən vəd edilən hərbi əməliyyatlar perspekitivi isə iqtisadi vəziyyəti yalnız pisləşdirəcək və hökmən yanacaq qiymətlərinin artmasına səbəb olacaq. Düzdür, seçki qabağı kampaniyalarda son anda Makkeyn, Buşun neft qiymətlərinin aşağı düşməsi və ölkənin neft idxalından asılılığının azalmasına imkan verəcək Amerika şelfində yatıb qalmış nəhəng neft ehtiyatlarının işlənməsinə qoyulan qadağının ləğvi ideyasını dəstəkləməklə, seçicilərin gözündə özünü sığortaladı.
Lakin Arizonadan olan senator bununla yanaşı neft nəhəngi "ExxonMobil" üçün vergi güzəştlərinə 1,2 mlrd. dolların ayrılması fikrindən imtina etmir. Belə ki, onun rəqibi "Exxon" kimi neft şirkətlərini yüksək məbləğdə vergi ödəməyə vadar etməklə bu pulları sürətlə artan yanacaq qiymətlərindən əziyyət çəkən ailələrə kompensasiya qismində istifadə etmək niyyətindədir.
Obama yeni nəsil bioyanacağının hazırlanmasına 150 mlrd. dollar sərmayə yatırmaqla yanacaq böhranı problemini həll etmək istəyir. O, ekoloji cəhətdən təmiz enerjinin hazırlanması, biokütlə, Günəş və külək erejisinin istifadəsi sahələrində elmi tədqiqatların maliyyələşdirilməsini ikiqat artırmağı planlaşdırır.
ABŞ prezidenti postuna respublikaçı namizədin yüksək neft qiymətləri ilə bağlı vəziyyətdən çıxışa dair öz planları var. O, 2030-cu ilə qədər ABŞ-da 45 atom elektirik stansiyası tikmək niyyətindədir və ounun sözlərinə görə, bu, "ABŞ-ın neft idxalından asılılığını əhəmiyyətli dərəcədə azaldacaq".
Birləşmiş Ştatların iki yolu var: ya Makkeynin başçılığı altında əsaslı ənənəçilik, ya da Obamanın rəhbərliyi ilə yeni səhifədən start. Müharibələrdən və zəif dollardan yorulmuş mühafizəkar Amerikanın risk edib-etməyəcəyi, namizədlərin Ağ Evdəki kreslonu tutduqdan sonra öz vədlərini yerinə yetirib-yetirməyəcəklərini isə zaman göstərəcək.
Məqalə müuəlliif ilə əlaqə ünvanı: trend