Azərbaycan, Bakı, 11 dekabr/ Trend , müxbirlər E.Tariverdiyeva, R.Ağayev/
Ermənistan və Aİ arasında tərəfdaşlıq sazişinə və ölkənin stansiyanın bağlanılmasını nəzərdə tutan "Şərq Tərəfdaşlığı" layihəsində iştirak etməsinə baxmayaraq, Metsamor AES-i yalnız Ermənistan ərazisində yeni nüvə obyektləri tikildiyi halda sökəcəklər.
"Ermənistanın rəyinə görə, AES-in bağlanılması nüvə işləmələrindən imtina deyil, nüvə dövlətlərindən biri ilə birgə yeni nüvə meydançaları tikmək imkanı deməkdir", - Cənubi Qafqaz ölkələri üzrə ekspert Liçiniya Simao (Licinia Simao) hesab edir.
Dekabrın 9-da Brüsseldə Ermənistan-Avropa Əməkdaşlıq Şurasının illik iclası keçirilib. Ermənistanın xaric işlər naziri Edvard Nalbandyan iclasda ölkənin Avropa Qonşuluq Siyasəti çərçivəsində Fəaliyyət Planının realizəsi üzrə atdığı addımları təqdim edib. Onun sözlərinə görə, proqramın realizəsi Ermənistan - Aİ əməkdaşlığının prioritet istiqamətidir. Bu əməkdaşlığın istiqamətlərindən biri də Ermənistanın Atom - Elektrik Stansiyasının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və yeni AES-in tikintisi proqramının realizəsidir.
Avropa İttifaqı Metsamor AES-in indiki nüvə təhlükəsizliyi tələblərinə uyğun olmadığını hesab edərək, onun tezliklə bağlanılmasına təkid edib. Artıq həm ABŞ və Fransa, həm də Rusiya Ermənistana Metsamor AES-i əvəzləməkdə köməyə hazır olduqlarını bəyan edib.
Metsamor AES sovet mütəxəssisləri tərəfindən layihələndirilib və müvafiq olaraq, 1976 və 1980 - ci ildə istismara verilmiş iki blokdan ibarətdir. 1988-ci ildə baş vermiş dekabr zəlzələsindən sonra SSRİ hökumətinin xüsusi qərarı ilə stansiyanın fəaliyyəti dayandırılıb. 1995-ci il noyabrın 5-də - AES-in ikinci bloku təkrar işə salınıb. Rusiyalı mütəxəssislər bu prosesdə fəal iştirak ediblər.
Ermənistanın elektrik enerjisi sektorunun perspektivli inkişaf proqramı iki variantda hazırlanıb - nüvə və nüvəsiz. 2006-cı ildə Ermənistan hökuməti elan edib ki. AES-in istismar müddəti 2016-cı ildə başa çatacaq. Ermənistan, yeni Avropa Qonşuluq Siyasəti çərçivəsində Fəaliyyət Planını imzalayaraq, mümkün olduqca qısa müddətdə köhnəlmiş AES-i bağlamağı öhdəsinə götürüb.
Siyasət
çərçivəsində Aİ-nin istəyi Metsamor
AES-i bağlamaq olub, - Ermənistan üzrə ekspert Nikolas
Tavityan hesab edir. "Avropa İttifaqının Ermənistanın
özünü qane etməyən siyasətinə
nümunədir", - Ermənistanın öyrənilməsi
mərkəzi "İnside Europe"nin (Brüssel) direktoru Tavityan
elektron poçtla Trend -a bildirib.
Onun rəyinə görə, vaxt ötdükcə Metsamor
AES-i müasir analoqu ilə əvəzləmək
mümkün olacaq.
Müşahidəçilər Ermənistanda köhnə AES-in bağlanılmasını yalnız vaxt deyil, həm də nüvə dövlətlərindən biri ilə - daha böyük ehtimalla, Rusiya ilə əməkdaşlıq məsələsi hesab edirlər.
Ermənistandakı AES-i bağlamayacaqlar; ölkənin enerjiyə olan tələbatının 40 faizini ödəyir və əvəzi yoxdur, - REA DİBMİ-nin (Rusiya Elmlər Akademiyası Dünya İqtisadiyyatı və Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutu) Baş elmi əməkdaşı Vladimir Yevseyev hesab edir.
Onun sözlərinə görə, bu, Ermənistanın iqtisadi müstəqilliyinə dair yeganə bazisdir. Lakin onun üçün də əlavə olaraq enerji ehtiyatlarını tədarük etmək lazımdır. "Ermənistan heç bir şəraitdə Qərbin təzyiqi altında öz AES-ini bağlamayacaq", - REA Rəyasət Heyəti Təhlil Şöbəsinin baş mütəxəsissi Yevseyev Trend -a bildirib. "Söhbət yeni AES tikintisindən gedə bilər və düşünürəm ki, Rusiya bu prosesdə iştirak etmək istərdi".
Rusiya Ermənistanın enerji sektorunda vacib obyektləri idarə etməyə başlayandan, RF bu ölkə ilə əməkdaşlıqda aparıcı rolu öz üzərinə götürə bilər. "Bu, Qafqazda Ermənistanın Rusiya üçün böyük strateji dəyəri demək olacaq və Aİ və ABŞ-ın xarici siyasətin region ölkələrinə yayılması cəhdlərini sarsıdacaq", - University of Coimbra-nın əməkdaşı Simao elektron poçtla Trend -a bildirib.
Lakin Rusiya başa düşməlidir ki, mümkün layihədə iştiraka hazır olan yeganə ölkə deyil, - Yevseyev hesab edir. Ekspertin sözlərinə görə, artıq ABŞ özünün yardım etməyə hazır olduğunu bildirib, bundan başqa, görünür, Fransa tərəfindən də fəal istək olacaq. "Rusiya bu məsələdə iştiraka hazır olan yeganə tərəfdaş olmasa da, tikintiyə dair tenderin məhz ona veriləcəyinə ümid edir", - o deyib.
Ekspertlərin hesablamalarına görə, Metsamor AES-in müasir analoqu ilə əvəzlənməsi 2012-ci ildən sonra baş verəcək.
Yevseyevin rəyinə görə, yeni AES-in tikintisini mövcud AES-in ehtiyatları tam işlənildikdən sonra gözləmək olar. "Bu, 2012-2015-ci illərə baş verəcək və o zaman obyektiv olaraq daha yüksək təhlükəsizlik meyarına malik və müvafiq olaraq, Qərbi tam qane edən yeni AES lazım olacaq", - o bildirib.
Tavityanın rəyinə görə, yayda ABŞ-da başlayan və dünya fond bazarlarına toxunmuş maliyyə böhranı Ermənistanda yeni AES-in tikintisinə təsir etməyəcək.
Lakin müşahidəçilərin rəyinə görə, Metsamor AES öz ehtiyatını işləyib qurtanaradək, qarşısıalınmaz ekoloji fəlakət baş verə bilər. Metsamor AES texniki baxımdan müasir elektrik stansiyasının tələblərinə cavab vermir, - ekologiya üzrə azərbaycanlı ekspert Əli Əliyev hesab edir. Stansiya daim güclü zəlzələlərin baş verdiyi seysmik baxımdan çox təhlükəli regionda yerləşib.
"Zəlzələ baş verərsə, Metsamor AES, müasir atom stansiyalarında nəzərdə tutulduğu kimi, özünü basdıra bilməyəcək və bu, ekoloji faciəyə gətirəcək", - Azərbaycanın Ekologiya Nazirliyi Geoekoloji Mərkəzinin rəhbəri Əliyev Trend -a bildirib. Ermənistan kiçik ölkədir və burada AES-in tullantılarının basdırılması üçün yer yoxdur, - o hesab edir. Əliyevin rəyinə görə, yaranmış vəziyyətdən çıxış qonşu Türkiyə və Azərbaycandan elektrik enerjisi ixracı ola bilərdi.
"Ermənistanın qonşuları ilə yaxşı münasibətləri olsaydı, ölkəyə, ümumiyyətlə, AES lazım olmazdı", - o bildirib.
Avropa tərəfinin narahatlığı obyektin təhlükəsiz olmaması və Ermənistanın alternativ enerji mənbələri axtarmalı olacağı qənaəti ilə bağlıdır, - Simao hesab edir. "Bu Atom Elektrik Stansiyasının modeli Çernobıl stansiyası ilə eynidir, o da seysmoaktiv zonada yerləşir və bu da qəza imkanını fövqəladə dərəcədə yüksək edir", - ekspert bildirib.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]