Xarici nümayəndələrin İrana dəvət olunması heç bir mənası olmayan jestdir

Azərbaycan, Bakı, 6 yanvar /Trend, müxbir T.Konyayeva/

İran tərəfindən xarici nümayəndələrin ölkəyə səfərə dəvət olunması yalnız rəmzi jestdir və qətiyyən heç bir əhəmiyyətə malik deyil. Təl-Əviv Universiteti yanında M.Dayan adına Yaxın Şərqin və Afrikanın Öyrənilməsi Mərkəzinin professoru Meir Litvak (Meir Litvak) belə hesab edir.

"Bu dəvət İranın yürütdüyü bundan əvvəlki siyasətin davamıdır. Lakin bu real əməkdaşlığa doğru atılan addım deyil, beynəlxalq koalisiyanı bir-birindən ayırmaq istəyidir", - Litvak elektron poçt vasitəsilə Trend-ə bildirib.

Çərşənbə axşamı Qərb KİV-i İranın BAEA-dakı nümayəndəsi Əli Əsgər Sultaniyyənin nüvə proqramının nizamlanması üzrə beynəlxalq vasitəçilərin 5+1 qrupunun (Rusiya, Çin, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və Almaniya), Aİ, G-77 və Bloklara Qoşulmamaq Hərəkatının üzvü olan ölkələrə İranın nüvə obyektlərinə səfər etməklə bağlı məktub ünvanladığı barədə xəbər yayıb.

Sənəddə belə bir səfərin optimal tarixinin yanvarın 15 və 16-sı olacağı deyilir. Yəni səfər "altılığ"ın və İranın İstanbulda keçiriləcək danışıqlarından əvvəl baş tutmalıdır.

İran hakimiyyəti xarici nümayəndələrə Nətənzdəki uran zənginləşdirilməsi üzrə iki zavodu, ağır su istehsalı üzrə zavodu və Ərəkdəki ağır su tədqiqat reaktoru zavodunu nümayiş etdirir. Bu barədə çərşənbə axşamı İranın İRNA informasiya agentliyi məlumat verib.

Litvakın sözlərinə görə, Tehranın "altılıq" iştirakçıları arasında parçalanma salmaq istəyi sübut edir ki, İran amerikalıları ölkəyə dəvət etməyəcək.

Digər dəvət olunanlar arasında iyunda İrana qarşı BMT-nin yeni sanksiyalarının əleyhinə səs verən Braziliya və Türkiyə var. ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və Yaponiya kimi sanksiyalara səs verən ölkələr dəvət olunmayıblar. Hazırda yalnız Çin İran tərəfinin dəvətini qəbul edib.

Aralarında adlarının açıqlanmasını istəməyən Avropa rəsmi şəxslərini olduqları bir neçə Qərb diplomatı Nyu-Yorkda bildiriblər ki, Qərb Moskva və Pekini öz nümayəndələrini İrana göndərməkdən qətiyyətlə çəkindirir. Çünki bu, "altılığın" birliyinə zərbə vura bilər. Xəbəri Reyter agentliyi verib.

Bundan əlavə israilli ekspert hesab edir ki, xarici nümayəndələrin birdəfəlik səfəri böyük önəm kəsb etməyəcək, çünki İranın uranın yalnız hərbi məqsədlər üçün istifadə olunacaq səviyyədək zənginləşdirilməsini davam etdirməsi əsas məsələ olaraq qalır.

"Başqa sözlə, dəvət olunan xarici nümayəndələr İranın gələcək niyyətləri barədə bizə heç nə deməyəcəklər", - o, deyib.

İranın nüvə proqramı BAEA-da onun gizli fəaliyyəti məlum olduqdan sonra - 2003-cü ildən etibarən narahatlıq doğurub. 2003-cü ilin sonunda İran Nüvə silahının yayılmaması haqqında Müqaviləyə əlavə Protokolu imzalayıb və uranın zənginləşdirilməsi üzrə işlərin dayandırıldığını könüllü elan edib. Lakin sonralar yenidən bu fəaliyyətə qayıdıb.

Zənginləşdirilmiş urandan nüvə silahının istehsalı üçün istifadə oluna bilər. Bununla yanaşı, o, atom elektrik stansiyaları üçün yanacaq kimi də vacibdir. Bir sıra dövlətlər, o cümlədən ABŞ İranın nüvə silahı yaratmağa cəhd etdiyinə əmindir və hadisələrin belə inkişafının dayandırılmasını tələb edir.

İranın nüvə proqramı ətrafındakı vəziyyət Tehranın Nətənzdəki zavoddakı uranın zənginləşdirilməsi üzrə işləri yenidən başlamaq niyyəti ilə bağlı BAEA-nı xəbərdar etməsindən sonra yenidən gərginləşib. Öz növbəsində, İranın Atom Enerjisi Təşkilatının rəhbəri Əli Əkbər Salehi bəyan edib ki, Tehran sərbəst şəkildə uranın təxminən 20 faizədək zənginləşdirilməsinə başlayıb.

Nüvə silahının yaradılması üçün 90 faizədək zənginləşdirilmiş uran tələb olunur.

Hələ istismara verilməyən Ərəkdəki reaktora səfər etməyə gəldikdə, Litvakın fikrincə, məsələ İranın onun işə salınandan sonra təftiş edilməsinə icazə verib-verməyəcəyindən ibarətdir.

Reaktor Mərkəzi əyalətinin Xəndab rayonunda, Ərək şəhərindən şimal-şərqdə tikilir. Reaktorun meydançası ilə yanaşı "Qətran" ağır su istehsalı üzrə zavod istismar olunur.

İranın atom layihəsi rəhbərinin müavini Məhəmməd Səidinin sözlərinə görə, İran dünyada ağır su istehsalı texnologiyasını mənimsəyən doqquzuncu ölkə olacaq. Ekspertlərin fikrincə, bu zavod İrana qapalı nüvə yanacağı siklini yaratmağa və beləliklə də onu ağır su idxal etmək zərurətindən xilas edərək nüvə silahı istehsalı üçün texniki imkanlar əldə etməyə imkan verəcək.