...

İran dünyanın idarə edilməsində super güclərlə əməkdaşlığa iddialıdır- ekspertlər

Siyasət Materials 29 May 2008 20:14 (UTC +04:00)

Azərbaycan, Bakı, 29 may / Trend , müxbir D.Xatınoğlu/ İranın Qərbə təqdim etdiyi təkliflər paketinin mündəricatı bu ölkənin dünyanın idarə edilməsində əsas rol oynamağa iddialı olduğunu göstərir. "İran özünün təkliflər paketində Qərbi dünyanın idarə edilməsində rəsmi Tehranla hesablaşmağa çağırıb"- deyə, Almaniyada fəaliyyət göstərən iranlı ekspert Həsən Şəriətmədari Trend -a bildirib.

İranın XİN rəhbəri Mənuçehr Müttəki mayın 22 - də BMT-nin Baş katibi Pan Qi Muna və "Altılıq" ölkələrinə (ABŞ, Çin, Fransa, Böyük Britaniya, Rusiya və Almaniya) təqdim etdiyi təkliflər paketində qlobal iqtisadi, siyasi, təhlükəsizlik məsələləri və nüvə proqramını əhatə edən mövzulara toxunub. Eyni zamanda, Avropa Birliyinin xarici siyasət üzrə Komissarı Havyer Solananın yaxın zamanda Tehrana səfərində Qərbin də İrana hazırladığı təklifləri müzakirə edəcəyini bildirib.

"İranın Qərbə təkliflərinin 90 faizi qlobal problemlərin həlli yolunu əhatə edir. İranın təklifləri Qərb tərəfindən rəsmi Tehranın dünya idarəçiliyində super güc qismində iştiraka meylli olması kimi dəyərləndirilir. İran təkliflər paketində özünün nüvə proqramı barədə, demək olar ki, heç nə danışmayıb" - deyə, Şəriətmədari cümə axşamı Berlindən telefonla bildirib. Onun qənaətinə görə, İran bildirmək istəyir ki, Tehran nüvə proqramı ilə bağlı böyük uğurlar əldə edib və buna görə də dünya İranla hesablaşmalıdır.

Ekspert hesab edir ki, İran Qərbə öz təkliflərini verməklə dolayısıyla, ABŞ-la müzakirəyə hazır olduğunu da bəyan edib.

"Qərbin İrana təqdim etdiyi paketdə isə, konkret şəkildə bu ölkənin uranın zənginləşdirilməsi planını dayandırması tələb olunur. İran bu tələbin qarşısında "qırmızı xətt" çəkir, bildirir ki, təkliflər paketində uranın zənginləşdirilməsinin dayandırılması tələb olunarsa, Qərbə rədd cavabı verəcək"-deyə, Şəriətmədari qeyd edib.

"İran Qərbə qəbul etdirmək istəyir ki, o, böyük gücə sahibdir və dünyanın aparıcı qüvvələri ilə birbaşa əməkdaşlığa keçməlidir" - deyə, Fransada fəaliyyət göstərən digər iranlı politoloq Hüseyn Lacevərdi Trend -a bildirib.

Onun sözlərinə görə, rəsmi Tehran təkliflər paketində Qərbdən bu təkliflərin həyata keçirilməsi üçün İrana 6 ay vaxt verilməsini istəyir. Politoloq bunun səbəbini İranın nüvə planını davam etdirməsi üçün vaxt qazanmaq istəyində görür. "İranın təkliflər paketində iki əsas mövzu var: birincisi, İran dünyanın idarə edilməsində rol oynamaq istəyir. Digər məsələ budur ki, İran ABŞ-dan təhlükəsizliyə dair zəmanət istəyir. Lakin MAQATE-nin baş direktoru əl-Bəradeinin son məruzəsi İranın əleyhinə yönəldiyindən, Qərbin İrana vaxt verəcəyini, yaxud nüvə məsələsində hər hansı güzəştə gedəcəyini ehtimal etmirəm" - deyə, İran Tədqiqatçılar Assosiasiyasının sədri Lacevərdi cümə axşamı Fransadan telefonla bildirib.

Lacevərdi əl-Bəradeinin İranın nüvə proqramına dair məruzəsinin çox qalmaqallı olduğunu deyib, belə ki, bu məruzə İranın daxilində müxtəlif qüvvələrin qarşıdurma yaradıb. Ekspert bildirib ki, məruzənin üçüncü bəndində İranın sabiq prezidenti Əkbər Rəfsəncaninin əl-Bəradeiyə iki il bundan əvvəl yazdığı məktubu dərc olunub. Bu isə hazırkı prezident Mahmud Əhmədinejadın Rəfsəncaniyə etiraz etməsinə səbəb olub: "İranın xaricində - konkret olaraq Qərb dövlətlərinin İranın MAQATE ilə əməkdaşlıq etməməsinə etirazları artıb. Fikrimcə, bu məruzə dolayısıyla İrana qarşı müharibənin vacibliyini bir daha gündəmə gətirib" - deyə, Lacəvərdi hesab edir.

Lakin Şəriətmədarinin bu barədə fikiri fərqlidir. Onun qənaətinə görə, MAQATE-nin baş direktoru Əl-Bəradeinin mayın 26-da təqdim etdiyi məruzəsində hər iki tərəfin mövqeyini dəstəkləyib. Şəriətmədari bildirib ki, İran nüvə proqramı ilə bağlı ittihamlara kifayət qədər aydınlıq gətirməkdən imtina edir, digər tərəfdən isə, İranın nüvə silahı istehsal etmək niyyətində olmasına dair konkret sübutlar olmadığını bəyan edir. "Bunun səbəbi isə, məlumdur, Əl-Bəradei neytral mövqedə dayandığını nümayiş etdirməklə, ABŞ-ın təsiri altında olmadığını göstərib. Digər tərəfdən, İranın nüvə bombası istehsal etmək planı olarsa, MAQATE-nin səhlənkarlıqda günahlandırılmasını istəmir" - deyə, Şəriətmədari hesab edir.

Əl-Bəradei növbəti məruzəsində bildirib ki, İran "iddia olunan" nüvə bombası istehsal etməsi məsələsinə aydınlıq gətirməkdən, müəyyən nüvə obyektlərini MAQATE-nin heyətinə göstərməkdən imtina edib. MAQATE-nin rəhbəri, həmçinin, bildirib ki, rəsmi Tehranın nüvə silahı istehsal etmək niyyətində olduğuna dair konkret sübutlar yoxdur.

Xəbər lenti

Xəbər lenti