Azərbaycan, Bakı, 4 sentyabr /Trend, müxbir T.Cəfərov/
Trend-in Əfqanıstanın mədənlər və neft naziri Vahidullah Şəhrani ilə müsahibəsi
- Əfqanıstan və Azərbaycan arasında neft və qaz sahəsində əməkdaşlığın səviyyəsini necə dəyərləndirirsiniz? Azərbaycanlı investorların Əfqanıstanda sərmayə yatırması üçün nə kimi güzəştlər nəzərdə tutulur?
- Əfqanıstan və Azərbaycan arasında tarixi və mədəni oxşarlıqlar var. Azərbaycan bu gün bütün sahələrdə, xüsusilə, neft və qaz sahəsində çox inkişaf etmiş bir ölkədir. Əfqanıstan və Azərbaycan arasında qədim, sıx əlaqələri, həmçinin Azərbaycanın inkişaf etmiş bir ölkə olduğunu nəzərə alaraq, Əfqanıstan Azərbaycanın potensialından istifadə etmək niyyətindədir. İki ölkənin xalqları arasına bağlılıqlar çoxdur və bu, əlaqələrin inkişafına təkan verə bilər.
Bir müddət əvvəl Əfqanıstan Prezidenti cənab Həmid Kərzai Azərbaycana səfər etmişdi. Bu səfərdə Azərbaycanın möhtərəm Prezidenti cənab İlham Əliyevlə çox yaxşı müzakirələr aparıldı. Azərbaycan Prezidenti aidiyyəti qurumlara göstəriş verdi ki, Əfqanıstan xalqına kömək məqsədilə investisiya yatırmaq üçün ciddi addımlar atılsın. Hazırda azərbaycanlı investorlar Əfqanıstanın şimalında neft emalı zavodu inşa edirlər. Bu neft emalı zavodu Azərbaycanın "AzMeCo" şirkəti və digər investorlarla birgə tikilir. Bundan başqa, "AzMeCo" şirkəti qazla işləyən elektrik stansiyasının tikintisinə sərmayə yatırıb.
Azərbaycan mütəxəssisləri Əfqanıstanın şimalında neft emalı zavodunda çalışırlar. Mən mədənlər və neft naziri olmamışdan əvvəl ticarət naziri vəzifəsində işləmişəm və Azərbaycandan ticarət sahəsində də sahibkarların Əfqanıstanda fəaliyyətinin şahidi olmuşam.
Ötən gün bizim azərbaycanlı investorlarla görüşümüz və danışıqlarımız oldu. Azərbaycan həmin neft emalı zavodunu inkişaf etdirmək niyyətindədir. Biz həmin görüşdə azərbaycanlı investorlarla Əfqanıstanda neft emalı zavodunun inkişaf etdirilməsi, qazla işləyən elektrik stansiyasının, sement və gübrə istehsalı zavodlarının inşası haqqında danışıqlar apardıq. Eləcə də bu gün Azərbaycanın sənaye və energetika və iqtisadi inkişaf nazirləri ilə görüşlərdə əfqanıstanlı işçilərin iş qabiliyyətinin artırılması məqsədilə Azərbaycandan Əfqanıstana texniki dəstək verilməsi məsələsini müzakirə etdik. Görüşlərdə, həmçinin azərbaycanlı sərmayəçilərin 30 milyon əhalisi olan Əfqanıstanın bazarına investisiya yatırmaq imkanları barədə danışıqlar apardıq. Azərbaycanlı investorların sərmayəsi ilə Əfqanıstanda istehsal olunacaq mallar ölkənin daxili bazarını təmin etməklə yanaşı, digər qonşu ölkələrə də ixrac oluna bilər. Əfqanıstan hökuməti ölkədə müxtəlif sahələrdə, o cümlədən mədən, neft-qaz və digər sahələrdə azərbaycanlı investorlara sərmayə yatırması üçün hər cür güzəştlər etməyə və şərait yaratmağa hazırdır.
- Əfqanıstanda təsdiqlənmiş və ümumi neft-qaz ehtiyatları nə qədərdir? Hazırda hansı ölkələr bu sahədə Əfqanıstanla çalışır?
- Əfqanıstan çox zəngin və çoxşaxəli sərvətlərə sahibdir. Bu sərvətlərin böyük hissəsi hələ də işlənməmiş qalır, o cümlədən dəmir, mis, qızıl, nadir kimyəvi elementlərdən litium, tikinti materialları, mərmər daşlarının və s. adlarını çəkmək olar. Əfqanıstanda hazırda 6 neft-qaz yatağı kəşf olunub. Bu yataqların bəzisində işlər davam etdirilir. Buna misal olaraq "Amudərya" neft yatağını göstərmək olar. Burada Çinin Milli Neft-Qaz Şirkəti (CNPC) fəaliyyət göstərir və artıq hasilata başlayıb. Yaxın gələcəkdə Türkiyənin "Turkish Petroleum" (TPAO) korporasiyası və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) "Dragon Oil" şirkəti Əfqanıstanın şimalında yerləşən "Əfqan-Tacik" neft yatağında kəşfiyyat quyularının qazılmasına başlayacaqlar. İki həftə sonra Əfqanıstanda ən böyük qaz yatağı olan "Şimali Amudərya"da qazma işlərinin görülməsi üçün beynəlxalq tender elan edəcəyik.
Bu gün Azərbaycan rəsmiləri ilə danışıqlarımızda bu məsələni də müzakirə etdik. Azərbaycan şirkətlərini, xüsusilə regionda böyük təcrübəyə sahib olan Dövlət Neft Şirkətini (ARDNŞ) bu tenderdə iştirak etməyə dəvət etdik. ARDNŞ-də çox geniş maliyyə və texniki imkanlar var və biz bu imkanlardan istifadə etməkdə maraqlıyıq.
İndiyədək Əfqanıstanın neft-qaz sahəsinə daha çox Çin, BƏƏ və Türkiyə şirkətləri investisiyalar yatırıb.
- Qeyd etdiyiniz kimi, Azərbaycanda neft-qaz sahəsində, eləcə də texniki işçilərin hazırlanmasında geniş imkanlar var. Neft Akademiyasında (ADNA) əfqanıstanlı tələbələrin təhsili və azərbaycanlı mütəxəssislərin Əfqanıstanda çalışması ilə bağlı hansısa danışıqlar apardınızmı?
- 1980-ci illərdə Əfqanıstandan çox sayda tələbələr Azərbaycanda təhsil alıb. Hazırda Əfqanıstanın Mədənlər və Neft Nazirliyinin mütəxəssislərinin bir çoxu Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının məzunlarıdırlar. Bu gün azərbaycanlı həmkarlarımızla danışıqlarda bu məsələni də müzakirə etdik. Azərbaycan tərəfi Əfqanıstandan Azərbaycana tələbə və mütəxəssislərin göndərilməsi və onların hazırlanması üçün hazır olduğunu bəyan etdi və onların sayının hər il artırılacağına söz verdi. Biz inanırıq ki, tələbələrimiz Azərbaycanın neft-qaz sahəsindəki təcrübəsini öyrənəcəklər.
- Əfqanıstan hökuməti xarici sərmayəçilərin təhlükəsizliyinin təmini və investisiyalarının qorunub saxlanması üçün nə kimi zəmanət verir?
- Xarici sərmayəçilərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsini hazırda Əfqanıstan ordusu həyata keçirir. Hazırda Əfqanıstanın daxilində təhlükəsizliyin təmin edilməsi işlərinin 80 faizini milli qüvvələr həyata keçirirlər. 2014-cü ilin sonunadək təhlükəsizliyin təmin edilməsi işi tamamilə beynəlxalq qüvvələrdən alınacaq və Əfqanıstan qüvvələrinə tapşırılacaq. Biz NATO-ya üzv ölkələrin hamısına təşəkkür edirik. Onlar Əfqanıstan Milli Ordusunun döyüş qabiliyyətinin artırılmasına uzun müddət həm texniki, həm də maddi yardımlar etdilər.
Xarici investisiyaların qorunub saxlanması üçün zəmanət məsələsinə gəlincə, hazırda Əfqanıstanda müxtəlif ölkələr tərəfindən böyük həcmdə investisiyalar yatırılıb. Misal üçün, Çin və Hindistandan böyük həcmdə investisiyalar yatırılır. Hindistanın Əfqanıstanda investisiyalarının həcmi təqribən 11 milyard dollar təşkil edir. Bundan başqa, ölkədə Kanada, Böyük Britaniya, BƏƏ və Türkiyədən də şirkətlər fəaliyyət göstərir. Əfqanıstan hökuməti bu şirkətlərin investisiyalarının qorunmasını və təhlükəsizliklərinin təmin edilməsini öhdəliyinə götürüb və indiyədək narahatlıq yarada biləcək heç bir hadisə baş verməyib.