Bakı. Trend:
Qlobal iştiləşmə, iqlim dəyişmələri ən qızmar illərdən birini yaşamağımıza səbəb oldu. Əlbəttə ki, iqlim dəyişmələri planetimizi çox ciddi təhülkələrlə, çağırışlarla üz-üzə qoyur. Bu dəyişikliklər yer kürəsində həyat şəraitinə, o cümlədən, ekosistemə və ekologiyaya müxtəlif yollarla təsirlər göstərir, bir sıra bitki və heyvan növlərinin nəslinin kəsilməsinə gətirib çıxarır.
Bununla bağlı Trend-ə müsahibə verən Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Milli hidrometeorologiya xidmətinin rəisi Nazim Mahmudov bildirib ki, Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının rəsmi məlumatına əsasən, 2023-cü ilin iyul ayında bütün instrumental müşahidələrə görə qlobal orta temperatur ən yüksək səviyyədə olub.
“Bu, özünü ölkəmizdə necə göstərib? Nəzərə almalıyıq ki, bəzən mətbuatda yer alan qlobal göstəricilər haqqında məlumatlarla tanış olan insanlar onları birbaşa öz yaşadıqları əraziyə şamil edirlər. Bu, düzgün yanaşma deyil, çünki bu ümumi tendensiyanı göstərən ortalama bir rəqəmdir. Müxtəlif ölkələrdə göstəricilər bir-birindən xeyli fərqli ola bilər. Bu baxımdan, Azərbaycan ərazisində 2023-cü ilin yayında orta temperatur bəzi dövrlərdə iqlim normasından yüksək olsa da, rekord göstəricilərə çatmayıb. Məsələn, iyul ayının orta temperaturu ölkədə normadan cəmi 0,4-1,7 dərəcə yüksək olub. Düzdür, avqust ayı daha isti keçib və bu fərq 3-5 dərəcə intervalında olub. Eyni zamanda, digər hava-iqlim hadisəsi olan lokal leysan yağışları nəticəsində sel-daşqın hadisələri keçən ilin rekordunu 3 dəfə üstələyərək 147-yə çatıb.
İqlim dəyişmələri fəsadlarından danışanda, bəzən hətta yaxın ərazilərdə belə bir-birinə zidd olan anomal hadisələrin baş verdiyini qeyd etməliyik. Bu ilin misalında ölkəmizdə rekord daşqın hadisələri ilə yanaşı, bir çox çaylarda axının azalması, əsasən, aran ərazilərdə quraqlığın baş verməsinin şahidi olduq. İqlim dəyişmələrinin bəzən gözlənilməz və təzadlı tərəfləri budur.
Bir sözlə, iqlimin nisbətən “sabit” dövründən 30-40 il keçib. Ümumiyyətlə, iqlimşünaşlıqda müasir dəyişmələri qiymətləndirmək üçün müqayisələr iqlim norması kimi qəbul edilən 1961-1990-cı illər dövrü ilə aparılır.
Anomal hava-iqlim hadisələrinin həm sayının, həm də intensivliyinin artmasını hamımız müşahidə etməkdəyik və iqlim ssenarilərinə görə, bu, davam edəcək. Quraqlıq, sel-daşqın, isti hava dalğaları kimi hadisələrə, yəni baş vermiş və gözlənilən iqlim dəyişmələrinə uyğunlaşmaq vacibdir”, - deyə N.Mahmudov vurğulayıb.
Qış üçün bu dəyişmələrin hansı təbii hadisələrin baş verməsinə gətirib çıxaracağı məsələnə toxunan N.Mahmudov vurğulayıb ki, monitorinq və elmi araşdırmaların nəticələrinə əsasən, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 66 ölkədən 234 alim üzvü olan İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Ekspet Qrupu (IPCC) 2023-cü ildə Yer kürəsinin iqliminin son dərəcə sürətlə dəyişəcəyi qənaətinə gəlib.
“Onların fikrincə, yaranan tendensiyaların bəziləri artıq geridönülməzdir. Qlobal səviyyədə qış temperaturları da artmaqdadır. Lakin bu, qısamüddətli soyuq dalğaların gəlməsini də istisna etmir. Biz bilməliyik ki, ümumdünya iqlim mərkəzlərində hazırlanmış mövsümi proqnozlar, əsasən, ümumi orta göstəriciləri əks etdirir. Bu da konkret ərazidə konkret dövr üçün bir ay öncədən hər hansı proqnozu tərtib etməyə imkan vermir.
Bu səbəbdən uzunmüddətli proqnozlar ehtimal səciyyə daşıdığından qışda hansı hadisələrin baş verəcəyindən, tendensiyanın necə olacağından indidən danışmağımız düz olmazdı. Ümumilikdə son illər qış fəsli daha mülayim keçir. Şaxtalı və qarlı günlərin sayı daha az müşahidə olunur. Bunun müsbət və mənfi tərəfləri vardır. Qışın mülayim keçməsi qarlı günlərin azalmasına, nəticədə çayların sululuğuna təsir göstərir, zərərvericilərin artması ilə bitkiçiliyə mənfi təsir edir və s. Müsbət tərəfi odur ki, mülayim keçən qış aylarında istilik təhcizatı sahəsində tələbat nisbətən azalır.
Ümumiyyətlə, iqlim faktoru həyatımızın bütün sahələrinə təsir göstərir. Bu səbəbdən fəaliyyətimizi, həyatımızı iqlim dəyişmələrinin mənfi təsirlərini azaltmaq, müsbət tərəflərindən isə faydalanmaq yolu ilə davam etdirməliyik”, - deyə o əlavə edib.
