...

Fələstinlilər maraqlarına zidd İsrail güzəştləri ilə razılaşmırlar

Siyasət Materials 18 Avqust 2008 16:33 (UTC +04:00)

Azərbaycan, Bakı, 18 avqust/ Trend , müxbirlər Ü.Sadıqova, R.Abdullayev/ İsrailin təklif etdiyi barışıq planlarından Fələstin hökumətinin imtina etməsinin səbəbi, onun İsrail ilə münasibətlərin tənzimlənməsinə müvvəqqəti kömək edəcəyinə baxmayaraq, fələstinlilərin maraqlarına zidd olmasıdır.

"Fələstin İsrailin hərbi maraqlarını nəzərdə tutan, Qüdsün dünya ictimaiyyətinə diktə etdiyi bu planla razı deyil", - Trend -a cümə günü Brüsseldən fələstinli ekspert Adil Atey deyib. O, Fələstinin Aİ-dəki nümayəndə heyətinin müşaviridir.

Fələstin hökumətinin rəhbəri Mahmud Abbas İsrailin təklif etdiyi Fələstinlə sülh müqaviləsinin layihəsini rədd edib. Bu sənəddə İsrail, Fələstinə işğal olunmuş ərazilərin 93 faizini, o cümlədən, Qüds istisna olmaqla, İudeya və Samarii rayonlarını təklif edir, - çərşənbə günü BBC xəbər verib.

Baş nazir Ehud Olmertin istefası elan ediləndən sonra İsraildə yaranmış daxili siyasi vəziyyət, Fələstinlə danışıqların bərpasına təkan verib. İsrailli ekspert Mordexay Kedarın fikrincə, İsraildəki hakimiyyət böhranı, fələstinlilərə 2008-ci ilin sonunadək barışığı imzalamağa əla imkan verir. Düzdür, ekspert bu halda İsrailin şərtləri dəyişə biləcəyinə işarə etməyib.

"Hakim "Kadima" partiyasında daxili stabilliyin olmaması və hazırkı İsrail hökumətinin zəifliyi, Mahmud Abbasa əvvəki baş nazirlərin hakimiyyəti dövründə ağlına gətirə bilmədiyi güzəştlərə nail olmağa imkan verir", - Trend -a Bar-İlan Universiteti (Tel-Əviv) yanında Begin-Sadat Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin eksperti Kedar deyib.

Kedarın fikrincə, Mahmud Abbasın layihədən imtina etməsi, fələstinli liderdə uzaqgörənliyin olmamasını sübut edir. Onun sözlərinə görə, Fələstin indi öz ərazilərinin yarısından çoxunu geri almağa razılaşsa,  Qüdsün status məsələsi, bu problemin birdəfəlik həllinə çox vaxt tələb etməyəcək.

"Abbas Qüdsü öz dövlətinin paytaxtı qismində almaq istəyir, çünki şəhər İsrailin ən inkişaf etmiş regionlarından birinə çevrilib", - Kedar hesab edir.

Onun fikrincə, Israil hökuməti 1967-ci ildən bəri, şəhəri tamamilə yenidən qurub və indi Qüds, xristian və yəhudilər kimi, müsəlmanlara da açıqdır və əvvəllər  belə olmayıb.

Fələstinli ekspert Ateyin sözlərinə görə, problemin yeganə həlli - 1967-cı ilin sərhədləri çərçivəsində müstəqil dövlətin yaradılmasına beynəlxalq hüququn verilməsidir. İsraillə altı günlük müharibəyədək, Qüds Fələstinin tərkibinə daxil idi.

"Bu, fələstinlilərin konkret tələbidir və biz ondan imtina etməyə hazırlaşmırıq. Fələstinlilər üçün Qüds, başlıca məsələ olaraq qalmaqdadır, digər ərazilərin problemi isə, üzünmüddətli müzakirələr tələb etmir", - Atey vurğulayıb.

Onun sözlərinə görə, tərəflər arasında münaqişənin dayandırılmasının hazırkı mərhələsində, Fələstinin sərhədləri tam müəyyənləşməyib və İsraillə sərhəddəki ərəb yaşayış məntəqələrinin təhlükəsizlik məsələsi həll edilməyib.

"İsrail Fələstinin tələblərini gözəl bilir, lakin Fələstin-İsrail münaqişəsini öz şəxsi məqsədləri üçün istifadə edən ABŞ-ın fikri ilə oturub-durur", - fələstinli ekspert hesab edir.

Onun sözlərinə görə, zəif və qeyri-sabit İsrail hökuməti bu bəyanatla dünya ictimaiyyətinə göstərmək istəyib ki, o, öz əksər şərtlərindən geri çəkilməklə, Fələstinlə barışığa maksimum səy göstərir.

"Əslində, bütün barışıq sənədlərində İsrailin hərbi maraqları yer alıb, qarşı tərəfin maraqları isə, ümumiyyətlə, istisna edilib", - Atey bildirib.

Bu sənəd fələstinlilərin maraqlarına zidd olsa da, dünya ictimaiyyəti bu planı, ABŞ-ın təzyiqi ilə, Fələstin üçün ən optimal hesab edir. Bu danışıqlarda İsrailin həmişə tərəfini tutduğu ABŞ, onlardan ölkənin təhlükəsizliyini zəiflədəcək addımların atılmasını tələb etməz, - Kedar bu fikirdədir.

Onun sözlərinə görə, məhz buna görə, ABŞ və İsrail, beynəlxalq ictimaiyyətin üç tələbi yerinə yetirilməyənədək, fələstinlilərlə əməkdaşlığa getməzlər: İsrailin mövcudluq hüququnun tanınması, zorakılıqdan imtina edilməsi, Fələsti-İsrail razılaşmalarının əvvəllər nail olunmuş kompleksinə riayət edilməsi.

Müstəqil fələstinli ekspert Riyad Əl-Əssalın fikrincə, İsrail bu barışığı, Fələstin rəhbərliyi daxilində parçalanmanı nəzərə alaraq, təklif edib. Onun sözlərinə görə, İsrail uzanmış münaqişəni mümkün qədər tez həll etmək üçün bu vəziyyətdən istifadə etmək istəyir.

"Fələstin hökumətinə bütün xalqın dəstəklədiyi vahid lider rəhbərlik etməyincə, fələstinlilər çoxdan bəri gözlədikləri müstəqilliyə nail olmayacaqlar", - Trend -a cümə günü Qüdsdən telefonla Əl-Əssal deyib.

O qeyd edib ki, nə Qərb sahilində hökmranlıq edən FƏTH, nə Qəzzə bölgəsinə nəzarət edən HƏMAS, öz xalqına müstəqillik hüququ   verə bilmir.

"Cox vacib amil ondan ibarətdir ki, Fələstin xalqı vahid şəkildə təmsil olunmayıb. Buna görə də fələstinlilərin İsraillə barışıq şərtləri, nəzərə alınmır", - Əl-Əssal hesab edir.

İsrail barışığı imzalamağa göstərdiyi bu cəhdləri ilə Fələstini, İsrailə sərf edən müstəqilliyi əldə etməklə, təslim olmağa məcbur etmək istəyir.

"Əlbəttə, barışıq bir tərəfin şərtləri əsasında imzalanmır; tərəflər arasında imzalanacaq sənəd üzrə beynəlıxalq normalar mövcuddur", - o deyib.

Kedarın fikrincə, İsrail və Qərb Fələstin hökumətindəki parçalanma ilə bağlı vəziyyətdən istifadə etmək və HƏMAS-ın liderlərindən fəqli olaraq, İsrailin ünvanına sərt bəyanatlar verməyən muxtariyyət rəhbəri Mahmud Abbası dəstəkləmək niyətindədirlər.

"FƏTH və HƏMAS kimi hərəkat rəhbərlərinin Qərb sahilindəki və Qəzzə bölgəsindəki hakimiyyətlə nə etməli olduqları barədə anlayışları belə yoxdur. Onlar hətta İsraili tanımasalar belə, su və ərzaq İsrail sərhədilə daxil olur, bu isə onların siyasi baxışlarından daha əhəmiyyətlidir", - ekspert qeyd edib.

1948-ci ildə İsrail dövləti elan edildikdən dərhal sonra başlamış Fələstin-İsrail müharibəsi iniyədək sona yetməyib. 1967-ci il müharibəsinin gedişində İsrail Fələstinin qalan ərazilərini (Qərb sahili və Qəzzə bölgəsi) işğal edib. 2003-cü ildə Yaxın Şərq üzrə "dördlük" - ABŞ, Aİ, Rusiya və BMT, iki dövlətin yaradılması fikrinin həyata keçirilməsinə istiqamətlənmiş "Yol xəritəsi" layihəsini bəyəndilər.

"İsrail fələstinlilərin bütün şərtləri ilə razılaşsa, biz yəhudilərin yaşadığı Qərb sahilindəki ərazini İsrailə verməyə hazırıq", - fələstinli ekspert Atey bildirib.

Xəbər lenti

Xəbər lenti